Foto Meegroeidag Zuidwestelijke Delta. Beeld: Marcel Kentin
De Zuidwestelijke Delta staat voor een stevige ecologische uitdaging. De doelen voor ecologie en waterkwaliteit binnen de Kaderrichtlijn water (Krw) en de Vogel- en Habitatrichtlijn worden op dit moment nog niet gehaald. Ook in de regio klinkt duidelijk de roep om meer aandacht voor natuur. De Zuidwestelijke Delta legt dan ook extra nadruk op dit thema in de herijking van de Integrale Voorkeursstrategie. Deze focus sluit ook aan bij de nieuwe denkrichting Meegroeien van het Kennisprogramma Zeespiegelstijging. Meegroeien is gericht op het versterken van natuurlijke processen om de delta op lange termijn leefbaar en veilig te houden. Hoe zijn de Zuidwestelijke Delta-partners aan de slag met natuurlijke oplossingen?
‘Via de drie hoofddoelen: veilig en klimaatbestendig, ecologisch veerkrachtig en economisch vitaal, geeft de Zuidwestelijke Delta invulling aan de ambitie om in 2050 de eerste klimaatbestendige delta ter wereld te zijn,’ vertelt Coen Verhoeve, programmamanager Zuidwestelijke Delta. ‘Om een goede basis te leggen voor het doel ecologisch veerkrachtig is de bouwsteen Ecologie & Waterkwaliteit ontwikkeld. Deze bouwsteen legt het verband tussen waterveiligheid, zoetwatervoorziening en biodiversiteit. En geeft aan hoe we via zowel grote als kleine maatregelen kansen kunnen verzilveren door die onderdelen steeds meer geïntegreerd te benaderen.’
De herijkte Integrale Voorkeursstrategie Zuidwestelijke Delta wordt onderdeel van het Uitvoeringsprogramma Zuidwestelijke Delta 2050 dat in 2026 klaar moet zijn. Binnen de Voorkeursstrategie vormen de bouwstenen Waterveiligheid, Zoetwater en Ecologie en Waterkwaliteit belangrijke onderdelen. Het thema Ruimtelijke Adaptatie wordt op Zuidwestelijke Delta-schaal verder ontwikkeld. Voor extra focus zijn zes actiegerichte punten benoemd. Die focuspunten pakt het programma integraal, gebiedsgericht en adaptief aan. Meer weten? Lees het artikel van Zuidwestelijke Delta in de vorige Deltanieuws.
Denkrichting Meegroeien: versterken van natuurlijke processen
In het Deltaprogramma is steeds meer aandacht voor Nature Based Solutions die in de toekomst een belangrijke rol kunnen spelen bij de bescherming en inrichting van onze delta. Het Kennisprogramma Zeespiegelstijging presenteerde in maart 2024 de resultaten van de drie denkrichtingen Beschermen, Zeewaarts en Meebewegen. Het afgelopen jaar is onderzoek gedaan naar een vierde denkrichting: Meegroeien. Op het Deltacongres is deze denkrichting gepresenteerd.
De strategie van Meegroeien zoekt naar manieren om met natuurkrachten mee te werken en naar het behoud én herstel van natuurlijke dynamiek te kijken. Denk aan getijdenwerking, sedimentstromen en overgangsgebieden tussen land en water. Zo kunnen intergetijdengebieden en ecosystemen niet alleen behouden blijven, maar ook daadwerkelijk meegroeien met een stijgende zeespiegel. De Meegroeidenkrichting is daarom voor de Zuidwestelijke Delta heel relevant. Ingrepen uit het verleden hebben geleid tot verlies van estuariene dynamiek, waardoor getijdennatuur, zand- en slibstromen en leefgebieden onder druk staan.
Natuurgebaseerde oplossingen in de Zuidwestelijke Delta
Uit de resultaten van Meegroeien blijkt dat het invangen van sediment en het geleidelijk opslibben van buitendijkse gebieden kan bijdragen aan een nieuwe balans in de Zuidwestelijke Delta. Denk aan het benutten van slibtransport in de Westerschelde en het herstellen van intergetijdengebieden langs de Oosterschelde door slim gebruik te maken van het sediment. Daarmee ontstaat niet alleen een ecologisch robuuster systeem, maar ook een extra buffer tegen de stijgende zeespiegel. Deze natuurgebaseerde oplossingen zijn meer dan ecologische winst: ze dragen ook bij aan waterveiligheid, zoetwaterbeschikbaarheid én adaptief vermogen op de lange termijn.
Koppelkansen benutten voor ecologie en waterveiligheid
Marnix Muller van het ministerie van Infrastructuur en Waterstaat geeft aan dat binnen het Hoogwaterbeschermingsprogramma (HWBP) en de Programmatische Aanpak Grote Wateren (PAGW) actief wordt gezocht naar meervoudige oplossingen. Doel is om kansen te benutten voor de koppeling tussen waterveiligheid en ecologie. ‘Dijkversterkingen kunnen kansen bieden voor het creëren van ecologische zones, en natuurontwikkeling kan bijdragen aan waterveiligheid. Het is geen of of, maar én én.'
Onderzoeken in de Zuidwestelijke Delta laten de potentie zien hoe dat kan werken. Denk bijvoorbeeld aan de pilot Welzinge en Schorerpolder of de dijkversterking in de Zak van Zuid Beveland. In beide gevallen geldt: hoe versterken we de kust én geven we natuur meer ruimte. En door die integratie ontstaan meerdere winsituaties: betere waterkwaliteit, meer biodiversiteit, en tegelijkertijd robuustere infrastructuur.
'Elke ingreep voor waterveiligheid is ook een kans voor ecologie én waterkwaliteit – als we die kansen durven pakken'
In de pilot Welzinge en Schorerpolder werken overheden, omwonenden, bedrijven, dorpsraad en landbouw- en natuurorganisaties samen aan integrale gebiedsconcepten. De uitdaging binnen dit gebied is dat de kenmerkende estuariene Scheldenatuur onvoldoende robuust en veerkrachtig blijkt. Centraal staat de samenwerking tussen belanghebbenden en de integrale aanpak van opgaven, zoals waterveiligheid, volhoudbare landbouw, natuur, leefbaarheid en cultuurhistorie.
Meegroeidag: aan de slag met Nature Based Solutions in de Rijn- Maas- Scheldemonding
‘De regio is ook al volop aan de slag met de denkrichting Meegroeien,’ aldus Coen Verhoeve. Tijdens de Meegroeidag op 21 november dacht een groep van 80 bestuurders, beleidsmakers, ontwerpers en onderzoekers na over concrete stappen in het natuurlijker oplossen van de opgaves in de Rijn-Maas-Scheldemonding. De Meegroeidag is een follow-up van de Eo Wijers Prijsvraag “Waar wij willen wonen” en is in afstemming met de teams Midden Zeeland en Rijn-Maasmonding georganiseerd door ARK Rewilding en RO&AD Architecten in samenwerking met de Zuidwestelijke Delta. Doel is concrete ideeën te ontwikkelen voor relevante programma’s binnen de Zuidwestelijke Delta en Rijnmond-Drechtsteden en denk- en doekracht te organiseren. Alien Kok van het programmateam Zuidwestelijke Delta en betrokken bij de organisatie van de bijeenkomst: ‘Op de Meegroeidag zijn daar mooie stappen in gezet. De deelnemers waren erg enthousiast om aan de slag te gaan met Nature Based Solutions. Onder meer voorzitter van het Gebiedsoverleg Zuidwestelijke Delta Arno Vael en deltacommissaris Co Verdaas benadrukten hierbij het belang van een meerstemmig en open gesprek. Daar moeten we echt de tijd en ruimte voor nemen.’
Regio maakt zich hard voor natuurlijke oplossingen
Regiopartners maken zich hard voor natuurlijke oplossingen in combinatie met andere maatschappelijke vraagstukken. Bijvoorbeeld Eric Mahieu van de Zeeuwse Milieufederatie: ‘Veerkrachtige natuur is een basisvoorwaarde, voor planten en dieren én voor mensen. Zoek daarom vooral naar de brede meerwaarde door koppelingen tussen natuurontwikkeling en waterveiligheid of recreatie te leggen. Want juist door natuur als uitgangspunt te nemen, ontstaan oplossingen die écht duurzaam zijn, in de breedste zin van het woord.’
Rowena van der Maat van Staatsbosbeheer benadrukt de noodzaak van samenwerking: tussen overheden, natuurorganisaties, waterschappen, bedrijven, kennisinstellingen, maatschappelijke organisaties en bewoners. ‘Want ons aanpassen aan een veranderende delta vraagt om een gezamenlijke aanpak en oplossingen waar we als regio achter kunnen staan. En waarbij we gebruik maken van elkaars kennis en expertise. Ja: dat is uitdagend, want dat betekent over je eigen grenzen heen kijken. Maar laten we die uitdaging samen aangaan.’
Meegroeibeweging in gang gezet
Coen Verhoeve: ‘De bouwsteen Ecologie & Waterkwaliteit vormt een belangrijke basis in onze nieuwe Integrale Voorkeursstrategie en de Meegroeidenkrichting opent extra mogelijkheden. De uitdaging is helder: hoe kunnen we, nu en straks, zorgen dat waterveiligheid, zoetwatervoorziening én ecologie met elkaar meebewegen? Het startpunt is dat we nu al nadenken over ruimte, inrichting en functies, voordat de druk groter wordt. We moeten gaan meegroeien: met het water, met de natuur, met de delta. En in de Zuidwestelijke Delta is die beweging al in gang gezet.’
