Foto Verbeelding van het schetsontwerp van de meestromende nevengeul. Beeld: Dirk Oomen, bureau Stroming BV
De Hiense Waard (circa 280 hectare groot) is een voorbeeld van integrale planvorming die goed past in het Deltaprogramma en Ruimte voor de Rivier 2.0. Hiense Waard BV, waarin twee familiebedrijven – De Beijer Groep BV en Teunesen Zand en Grint BV – samenwerken, is aan de slag gegaan met een masterplan voor deze uiterwaard langs de Waal. Diverse ruimtelijke opgaven van verschillende overheden komen bij elkaar in de Hiense Waard. Hoe krijg je zo’n omvangrijke gebiedsontwikkeling van de grond, met publieke én private functies, en sectorale procedures? We spraken met de initiatiefnemers van de gebiedsontwikkeling.
Aanvankelijk was het doel deze opgaven in één totaalplan te verwerken dat volledig gefinancierd zou kunnen worden uit de opbrengsten van bouwgrondstoffen; volledige zelfrealisatie dus. Maar door diverse beleidsmatige en ruimtelijke beperkingen bleek het voor de initiatiefnemers niet mogelijk een ontgrondingsplan te ontwikkelen dat groot genoeg was om het gehele plan te financieren. Wel haalbaar lijkt een natuurontwikkelingsplan waarvan een deel van de inrichting kan worden gefinancierd uit de (beperkte) ontgronding.
Vitale riviernatuur en klimaatrobuustheid
In de gebiedsvisie Hiense Waard wordt een toekomstbeeld geschetst, waarin alle ruimtelijke opgaven in samenhang hun plek krijgen. Vitale en recreatief toegankelijke riviernatuur en klimaatrobuustheid behoren tot de kernwaarden van het plan. In 2023 is een samenwerking gestart met Staatsbosbeheer, die het natuurgebied na realisatie van het plan in eigendom en beheer zal overnemen.
Dit private initiatief kan uitgroeien tot een volwaardige gebiedsontwikkeling in de MiddenWaal. De initiatiefnemers hopen dat diverse overheden daarbij actief zullen aanhaken en daarmee een voorbeeld kan worden van pragmatische én visionaire ruimtelijke ontwikkeling.
Aanpak per landschappelijke eenheid in Hiense Waard
De Hiense waard kent drie landschappelijke eenheden:
- Het zomerbed van de Waal en de rivieroevers. Het plan biedt hier ruimte voor een 2,5 km lange meestromende nevengeul. Deze is onderdeel van het meergeulen-concept, dat door Ruimte voor de Rivier 2.0 is omarmd en mogelijk bijdraagt aan het tegengaan van de bodemerosie in de Waal.
- Het plassengebied ten westen van de toegangsweg naar het bedrijfsterrein van De Beijer. De natuurwaarden in de westelijke plassen worden vergroot doordat deze ondieper worden gemaakt met gebiedseigen grond en bagger uit de toekomstige Ruimte voor de Rivier-projecten. Er ontstaat ook ruimte voor zes hectare extra ooibos en voor een hectare klimaatbestendig op- en overslagterrein voor De Beijer.
- Het Bekade Gebied in het oosten. Het maaiveld wordt verlaagd zodat de kenmerkende laagdynamische riviernatuur zich kan herstellen en er ruimte voor de rivier ontstaat. Er is ruimte voor onverharde struinroutes. Het cultuurhistorische ensemble wordt daarmee versterkt.
Toekomstbeeld Hiense Waard
Het plan staat voor de ontwikkeling van dynamische riviernatuur en biedt ruimte voor de aanleg van een meestromende nevengeul, die mogelijk helpt om de bodemerosie in de rivier tegen te gaan. De aanleg van een geulenpatroon en de realisatie van overstromingsgraslanden en ooibossen dragen bij aan de doelen van Natura 2000 en het Natuurbeheerplan van de provincie Gelderland. Door onder meer het herstel van oude strangen (restanten van nevengeulen van de rivier in de uiterwaarden) wordt bijgedragen aan de Kaderrichtlijn Water (KRW) en de Programmatische Aanpak Grote Wateren (PAGW).
In het plan worden de samenhangende beeldkwaliteit en aanwezige cultuurhistorische waarden (kavelpatroon, oude kades en restgeulen, bosschages en zichtlijnen) beschermd en verstrekt. Samen met voorzieningen voor wandelen (struinpaden) en vissen biedt het plan meerwaarde voor de omwonenden. Een grote wens van de omwonenden is het herstel van de Hiense Strang, een oude rivierloop langs de dijk. Door deze deels verdwenen strang weer te verbinden met de rivier neemt de rivierdynamiek in de uiterwaard toe en ontstaan extra paai- en opgroeiplaatsen voor riviervissen. De Strang is slechts gedeeltelijk in bezit is van de Hiense Waard BV en het herstel kan niet worden gefinancierd uit de delfstofwinning. Hiense Waard spant zich in om diverse overheden te overtuigen om het herstel van de Strang gezamenlijk voor hun rekening te nemen. De vooruitzichten stemmen hoopvol.
Qua inrichting en uitvoering van het plan wordt aansluiting gezocht bij de aanstaande dijkverbetering Neder-Betuwe. De klei die vrijkomt bij de inrichting wordt zo mogelijk gebruikt in de nabijgelegen dijkverbetering. De beperkte hoeveelheid zand die vrijkomt uit de Hiense Waard wordt gebruikt in de Nederlandse bouw.
Tegelijkertijd biedt het plan ruimte voor de duurzame voortzetting van het riviergebonden overslagbedrijf De Beijer, dat centraal in de Hiense Waard ligt. De uitvoering van het gehele project zal gefaseerd plaatsvinden. Een belangrijk deel van het gebied kan binnen 3 tot 5 jaar na vergunningverlening worden ingericht.
Uitdagingen voor de gebiedsontwikkeling
De realisatie van het totale plan kan volgens de initiatiefnemers op veel enthousiasme rekenen van de lokale bevolking. Wel waarschuwen ze dat het plan risico loopt te ‘versnipperen’ in afzonderlijke beleidsdoelen en procedures rond wet- en regelgeving. Voor een private initiatiefnemer zou het mooi zijn als er één beslisbevoegd gezag zou komen voor het gehele rivierengebied zodat integrale plannen eenvoudiger in z’n geheel kunnen worden beoordeeld, vergund en uitgevoerd: integraal riviermanagement in optima forma!
Een andere uitdaging is de financierbaarheid van het plan. Een deel van de inrichting zal worden gefinancierd uit de opbrengsten van de (beperkt) te winnen grondstoffen. Initiatiefnemers steken daarnaast veel tijd en energie in het verwerven van noodzakelijke additionele financieringsstromen. De Provincie Gelderland subsidieert de afwaardering van circa 25 hectare landbouwgronden naar natuur. Voor het herstel van de Hiense Strang (deels eigendom van verschillende overheden) wordt nog naar financiering gezocht. Met het toenemen van het enthousiasme voor het plan, neemt ook het animo van andere partijen toe om in het project te participeren.
Meer weten of wil je dit project volgen? Kijk op www.hiensewaard.com en schrijf u in op de nieuwsbrief!
