Foto Pascal Lamberigts. Beeld: Rob Gieling Fotografie
Hoe maken we samen solidaire keuzes? Met deze vraag openden we het bestuurlijke gesprek over de ‘Deltabeslissing Grote rivieren en delta’s’ tijdens het Nationaal Deltacongres op 13 november. Het bleek een noodzakelijke, maar geen makkelijke vraag. Want de opgaven die deze deltabeslissing agendeert zijn complex. De samenhang tussen de grote watersysteemkeuzes groeit en de schaarste aan water én ruimte neemt toe. Want hoe verdelen we de afnemende afvoer van onze rivieren bij laagwater over uiteenlopende watervragers in verschillende regio’s? En hoe reserveren we opnieuw tijdig nieuwe ruimte voor onze rivieren als woningbouw aan rivierfronten, extensivering van de landbouw, natuurontwikkeling en energievoorziening dezelfde ruimte claimen?
Pascal Lamberigts is programmacoördinator van de Deltabeslissing Grote rivieren en delta’s, in opdracht van het Programma RvdR 2.0 en het Nationaal Deltaprogramma. In zijn werk als strategie- en managementconsultant bij Haskoning begeleidt hij organisaties van rijk en regio in interbestuurlijke samenwerkingsprogramma’s; bij het maken van strategische keuzes en bij een consistente vertaling daarvan in sturingsfilosofie, rolopvatting en instrumentarium. Vanaf mei 2025 doet hij als buitenpromovendus aan de Universiteit Utrecht onderzoek naar het handelen van bestuurders en ambtenaren in transities. In zijn vrije tijd won hij met de korte verhalen ‘Barcelona’ en ‘Goederenlift’ twee keer de Nijmeegse Literatuurprijs.
‘Meer samenhang in opgaven vraagt om meer samenhang in besluitvorming’
De Deltabeslissing Grote rivieren en delta’s bevat voorstellen voor belangrijke keuzes over de inrichting van de grote rivieren én delta’s in de Rijn-Maasdelta. Om de samenhang in keuzes in deze delta in beeld te brengen, werken acht programma’s samen in een coördinatieteam. Dit zijn het Programma Ruimte voor de Rivier 2.0 (coördinatie) en de Deltaprogramma’s Zoetwater, Rijn, Maas, IJsselmeergebied, Centraal Holland, Rijnmond-Drechtsteden en Zuidwestelijke Delta. Het coördinatieteam heeft de samenhangende opgaven uitgewerkt in drie stappen op weg naar 2100:
- Stap 1: Naar een laagwaterbestendige delta;
- Stap 2: Naar meer ruimte voor water in onze drukke delta;
- Stap 3: Naar nieuwe kusten, keringen en voorraden.
Elke stap bestaat uit opgaven die in samenhang moeten worden geagendeerd en waarover in samenhang beleidskeuzes moeten worden gemaakt, al op de korte of pas op langere termijn. Meer samenhang in opgaven vraagt om meer samenhang in besluitvorming. De drie stappen in de Deltabeslissing Grote rivieren en delta’s geven alvast de route aan, vanaf 2026 tot 2100 en verder.
Op de drempel van 2026 rijst de vraag wat we nu al meer kunnen doen om tot gedragen besluiten te komen over de grenzen van opgaven, regio’s en sectoren heen. Kan het bijvoorbeeld op korte termijn al helpen om belangen van regio’s en sectoren vaker uit te wisselen en voorgenomen keuzes van andere programma’s al vaker in de stuurgroep van het ‘eigen’ programma te agenderen? Zo bouwen we voort op de al voorzichtig ingezette trend om in de bestuurlijke overleggen vaker uitwisselingen te organiseren en soms zelfs al samen te overleggen. En is het nuttig meer tijd uit te trekken in informele overleggen om de beschikbare kennis en informatie beter te doorgronden voordat de bestuurlijke keuzes worden gemaakt? Dat kan helpen om in vele gemeenteraden, provinciale staten en ons parlement beter uit te kunnen leggen waarom we als één overheid deze keuzes zo willen maken. Verder vooruitkijkend gloort dan de opgave aan de horizon om de belangen van ruimte, natuur en economie een betere plek aan de bestuurlijke tafel te geven. Omdat ze nodig zijn om de onafwendbare keuzes samen te maken én uit te kunnen voeren.
‘In de ‘tuin’ van het Deltaprogramma mag het gras later worden gemaaid en mogen duizend bloemen bloeien’
Meer samenhang in besluitvorming vraagt ook om meer samenhang in onze rolopvattingen. Zijn bestuurders en ambtenaren in de komende jaren in staat om tegelijkertijd te werken in het ‘huis’ van Thorbecke én in de ‘tuin’ van het Deltaprogramma? In het huis van Thorbecke moet alles netjes en overzichtelijk zijn opgeruimd, maar in de tuin van het Deltaprogramma mag het gras later worden gemaaid en mogen duizend bloemen bloeien. Niet elke bestuurder en ambtenaar weet in de praktijk al even goed van rol te wisselen als hij vanuit het huis de tuin inloopt en weer terug. Toch is die rolwisseling noodzakelijk om de meerwaarde van het Deltaprogramma als ‘vrije tussenruimte’ te benutten. Zeker in een tijd waarin kabinetten het grootste deel van de tijd in voorbereiding of demissionair zijn. In het Deltaprogramma mag bestaand beleid ver weg zijn en mogelijk toekomstig beleid dichtbij. En mogen oplossingen worden geagendeerd die huidige generaties misschien nog niet omarmen, maar toekomstige generaties mogelijk wel. Zo kunnen we de onafwendbare koers voor de lange termijn verbinden met solidaire keuzes op korte termijn. Dat vraagt van ons als voorbereiders van die keuzes niet alleen om bestuurders goed te bedienen voor vandaag, maar ook om rolbewust te blijven agenderen, overtuigen en mobiliseren voor morgen. Gelukkig is de tijd van de goede voornemens voor ons allen nabij!
