Foto Het gemaal ’De Waardse Dijk’. Bron: Harry Schuitemaker
Karel Bruin – Baerts (HHNK) over succesvol samenwerkingsproject in Heerhugowaard
Op 25 maart 2024 werd in Heerhugowaard het gemaal ‘De Waardse Dijk’ geopend. Dit gemaal zorgt voor een klimaatrobuuste polder en maakt tegelijkertijd een herontwikkeling van het stationsgebied mogelijk. Door de bijzondere samenwerking tussen Hoogheemraadschap Hollands Noorderkwartier (HHNK) en de gemeente Dijk en Waard, waar Heerhugowaard onder valt, kwam dit project in een stroomversnelling. Programmamanager Karel Bruin – Baerts van HHNK vertelt over het belang van de samenwerking en hoe deze bijdraagt aan een klimaatadaptieve omgeving.
Karel Bruin – Baerts is programmamanager ruimtelijke adaptatie bij Hoogheemraadschap Hollands Noorderkwartier (HHNK). Dit waterschap is actief in Noord-Holland boven het Noordzeekanaal. In zijn rol initieert Bruin-Baerts samenwerkingen om het Noorderkwartier klimaatbestendiger te maken. Hiervoor heeft hij veel contact met onder andere provincie en gemeenten.
Hoe is de samenwerking tussen HHNK en de gemeente tot stand gekomen?
‘In ons gebied zijn grote risico’s als het gaat om wateroverlast, droogte en verzilting. Daarom moeten we de polders klimaatrobuust maken. Dat betekent bijvoorbeeld dat water langer wordt vastgehouden voor droge periodes en beter afgevoerd en verdeeld wordt bij hevige buien. Ons bestuur koos een aantal gebieden om mee te starten, waaronder de polder Heerhugowaard. Omdat wij klimaatadaptatie zien als een gezamenlijke opgave, organiseerden we werksessies met de gemeente Dijk en Waard (destijds gemeente Heerhugowaard). Daarin keken we waar we de ambities en opgaven van de gemeente konden combineren met onze plannen.
Zo ontstond een samenwerkingsproject. De gemeente wilde het stationsgebied van Heerhugowaard herontwikkelen. Er moest bijvoorbeeld een spooronderdoorgang komen. Deze spoorverbinding zou twee heel belangrijke afvoerende waterlopen van HHNK doorkruisen. Uit een gezamenlijk onderzoek bleek dat het verstandig was om het water om te leiden en een nieuw gemaal te bouwen. Zo zou er bovendien meer ruimte ontstaan voor bijvoorbeeld woningbouw, een andere opgave van de gemeente. Met deze samenwerking konden we dus zorgen voor een versnelling op meerdere dossiers.’
Het gemaal ‘De Waardse Dijk'
Het gemaal ‘De Waardse Dijk’ ligt op de kruising N242/N194 en werd gebouwd in opdracht van gemeente Dijk en Waard, in nauwe samenwerking met Hoogheemraadschap Hollands Noorderkwartier (HHNK). Het gemaal maakt de polder Heerhugowaard, die erg kwetsbaar is voor met name wateroverlast, klimaatrobuust. Aannemersbedrijf Gebroeders Beentjes bouwde het. In totaal duurde dit drie jaar, van planvorming tot uitvoering.
De Waardse Dijk maakt de spooronderdoorgang en een herontwikkeling van het stationsgebied van Heerhugowaard mogelijk. In september 2024 begint de aanleg van de spooronderdoorgang. De herinrichting van het stationsgebied moet medio 2026 gereed zijn. Provincie Noord-Holland en het ministerie van Infrastructuur en Waterstaat leverden een financiële bijdrage aan het project.
Waarom was de herontwikkeling van het stationsgebied nodig?
‘Er is nu een open spoorovergang en dat is echt een belemering voor de doorstroming en de verkeersveiligheid. Het kruispunt in het verlengde ervan is zelfs één van de gevaarlijkste van heel Nederland. Met een spooronderdoorgang maken we het gebied een stuk veiliger en stroomt het verkeer beter door.
Ook is het huidige stationsgebied heel kwetsbaar in het licht van de klimaatverandering. De Zuidtangent, de weg waar we de spooronderdoorgang realiseren, is bijvoorbeeld gevoelig voor hevige neerslag. Door de grote mate van verharding kan het water nu nergens heen. We maken er een klimaatstraat van en leggen wadi’s aan om extra water te kunnen opvangen. Het hele stationsgebied wordt klimaatbestendig.
'Wat hierbij heel belangrijk was, is dat we elkaar al vroeg in het proces opzochten. Hierdoor konden we projecten aan elkaar koppelen en zelfs versnellen'
Tegelijkertijd wil de gemeente het stationsgebied en Heerhugowaard als geheel een impuls geven. Er komen nieuwe appartementencomplexen, voorzieningen en parkachtige zones en een groene loper naar het centrum verbetert de uitstraling. De gemeente zet zich in voor hoogfrequent treinverkeer van en naar Heerhugowaard. Dat trekt meer mensen en bedrijven aan.’
Hoe verliep de samenwerking en wat was hierbij belangrijk?
‘De samenwerking verliep boven verwachting. We merkten dat we elkaar meer als collega’s zagen. Doordat we eerder al grote projecten samen hadden gedaan, lag er een mooie basis van vertrouwen en kenden we elkaars belangen goed. De fysieke nabijheid hielp waarschijnlijk ook, ik ben met een paar minuten op het gemeentehuis. Bovendien werkten we in teams met medewerkers van beide organisaties. Zo konden we elkaar goed aanvullen qua expertise en contacten.
Wat hierbij heel belangrijk was, is dat we elkaar al vroeg in het proces opzochten. Hierdoor konden we projecten aan elkaar koppelen en zelfs versnellen. Wanneer alles al ingekleurd is en je neemt als gemeente dan pas contact met ons op over klimaatadaptatie, is het veel moeilijker. Zo kun je de maatschappelijke kosten gezamenlijk laag houden.’
Waar lag de grootste uitdaging?
‘Tijd was een hele spannende. De gemeente heeft een harde deadline voor het opleveren van de spooronderdoorgang en er lag veel tijdsdruk op het bouwen van het gemaal. Ook wisten we door netcongestie niet of we de aansluiting van het gemaal op het stroomnet op tijd konden regelen. Daarnaast schoten de prijzen van bouwmaterialen de lucht in vanwege het uitbreken van de Oekraïne-oorlog. De gemeente was contractmanager voor het gehele project, omdat de aanpassing aan het watersysteem hier zo nauw verbonden was met de stationsontwikkeling. Hoe ga je dan met elkaar om als er financiële issues ontstaan?
Gelukkig ging dit allebei uiteindelijk heel goed. De aannemer zei zelfs: ‘We hebben nog nooit eerder zo snel een gemaal gebouwd’. Bovendien gebeurde dit binnen het gestelde budget.’
Voorzie je in de toekomst meer samenwerking tussen het hoogheemraadschap en de gemeente bij klimaatadaptatie?
‘Alleen vanuit samenwerking kun je in klimaatadaptatie echt stappen zetten. Die samenwerking weten we bij andere gemeenten gelukkig ook te vinden. De opgaven zijn te groot en te kostbaar om alleen uit te voeren. Bovendien is de ruimte zo beperkt, vooral in het stedelijk gebied. Wij gaan als waterschap bijvoorbeeld niet meer zomaar op eigen houtje een waterberging aanleggen. Dat is niet meer te verkopen in een tijd waarin grond zo schaars is. Hiervoor is een bredere blik nodig.‘
