Foto Hoogwater in de Esschestroom bij Boxtel, november 2023. Bron: Jos van Alphen
Aan het woord: Jos van Alphen en Pieter Bloemen, senior adviseurs kennis en strategie Staf deltacommissaris
Vanaf de start van het Deltaprogramma, voorjaar 2010, werkten Pieter Bloemen en Jos van Alphen beiden bij de Staf deltacommissaris. Ze ondersteunden in die periode drie deltacommissarissen op het gebied van strategie-ontwikkeling en kennismanagement. Eerst Wim Kuijken, daarna Peter Glas en de huidige deltacommissaris Co Verdaas Vanwege hun naderende pensionering zijn Bloemen en Van Alphen door Lilian van den Aarsen, directeur van de Staf deltacommissaris, gevraagd om hun ervaringen en lessen met het ontwikkelen, uitvoeren en bijstellen van de strategie en het kennismanagement van het Deltaprogramma op papier te zetten. Welke boodschappen geven ze terugkijkend en vooruitblikkend mee aan de collega’s die na hun vertrek met deze taken doorgaan?
Een ontdekkingsreis
‘Werken aan het Deltaprogramma was voor ons van begin af aan een spannende ontdekkingsreis naar het ontwikkelen van een passende methodiek, het optuigen van een effectieve organisatie en het positioneren van het Deltaprogramma, de staf en deltacommissaris binnen de bestaande wereld van water- en ruimtelijk beleid en uitvoering. Was er bij de start nog sprake van een relatief ‘klimaatarm’ Deltaprogramma, het belang van klimaatadaptatie nam met het jaar toe. Wetenschappelijke rapporten (bijvoorbeeld over zeespiegelstijging) en gebeurtenissen met extreem weer (hitte, droogte, piekbuien) illustreerden vanaf 2010 steeds duidelijker dat klimaatverandering daadwerkelijk optreedt en zich sneller ontwikkelt dan eerst werd verwacht. Ook werd steeds meer duidelijk wat de gevolgen hiervan voor Nederland zijn. Dit versterkte de samenwerking tussen waterpartijen onderling en later ook met ruimtelijke partijen.
Het Deltaprogramma is daarbij de afgelopen veertien jaar een steeds sterker verbindend gremium gaan vormen en heeft inmiddels aan vier kabinetten bijgedragen. Deze continuïteit, de onafhankelijke rol van de deltacommissaris, de vorm van samenwerking en het perspectief voor de lange termijn dat daarbij gehanteerd wordt geven het Deltaprogramma een unieke positie in de Nederlandse politiek-bestuurlijk arena en kenniswereld.’
'2100 lijkt ver weg, maar de generatie die nu geboren wordt gaat dat jaar daadwerkelijk meemaken'
Persoonlijke observaties
'We werkten in de afgelopen jaren samen met tientallen en misschien wel honderden collega’s bij waterschappen, ministeries, Rijkswaterstaat, provincies, kennisinstellingen, adviesorganen, bedrijven, maatschappelijke organisaties en betrokken burgers. Om onze ervaringen op papier te zetten zijn we zeven keer geïnterviewd door Wilfried ten Brinke. Niet als een evaluatie van het Deltaprogramma, maar als persoonlijke observaties. Hiermee willen we onze ervaringen delen met collega’s die met deze taken na hun vertrek doorgaan en hopen we bij te dragen aan een succesvolle voortzetting van het Deltaprogramma.'
Vooruitkijken voorbij 2100
‘De ontwikkelingen in klimaatverandering maken het belangrijk voldoende voortgang te behouden in de uitvoering, en deze mogelijk te versnellen. Daarbij is het belangrijk voldoende ver vooruit te blijven kijken, ook voorbij 2100, omdat dat een beter zicht geeft op de fundamentele keuzes in waterbeheer en ruimtelijke ordening die bij doorgaande klimaatverandering uiteindelijk onvermijdelijk zijn en al op de korte termijn aandacht vragen. Dat kan gaan over het voorkomen dat de adaptatie opgave de komende decennia verder toeneemt (denk aan het tegengaan van grootschalige nieuwbouw in diepe polders), over het borgen van lange termijn opties (bijvoorbeeld ruimte reserveren voor dijkverbredingen) en over het nu al opstarten van de voorbereidingen van grootschalige bouwwerken die in de toekomst waarschijnlijk nodig zijn (zoals de vervanging van de Maeslantkering). Dat vereist voldoende kracht en capaciteit in de Deltaprogramma-teams. En kennis om deze processen te voeden en verantwoorde keuzes te maken.'
'2100 lijkt ver weg, maar de generatie die nu geboren wordt gaat dat jaar daadwerkelijk meemaken. Het werk aan onze mooie delta is nooit af en vereist ook nu een voortvarende aanpak. Nuchter, alert en voorbereid.’
