Ronald Waterman, een leven lang Bouwen met de Natuur

Veelzijdig ingenieur

Hij is gepromoveerd als civiel ingenieur maar studeerde ook af in chemische technologie en milieutechnologie. Al vroeg in zijn loopbaan werd hij adviseur bij een hele reeks overheidsorganisaties en kennisinstituten. Hij vertelt over een gesprek met Van Dixhoorn, ‘de eerste’ van de vijf DG’s van Rijkswaterstaat die hij als adviseur heeft meegemaakt, waarin hij wees op de meerwaarde van het bundelen van de kennis van verschillende instituten binnen één organisatie. Nu begrijp ik ook waarom hij ons gesprek graag bij Deltares wilde voeren: 25 jaar later werd die meerwaarde, met de oprichting van Deltares, een feit.

Building with Nature

In het verbinden van kennisvelden voor een duurzame en integrale ontwikkeling van de kust zit zijn passie. Als jonge ingenieur wilde Waterman weten hoe onze delta is ontstaan en kwam hij uit bij de Rijksgeologische Dienst. Hij zocht kennis over de invloed van grondeigenschappen op multifunctioneel ruimtegebruik en kwam uit bij GeoDelft. En zo, stap voor stap, verbreedde hij zijn adviseurschap naar veel instituten en legde hij de basis voor een manier van werken die velen van ons nu als vanzelfsprekend beschouwen: Building with Nature. Bouwen in harmonie met de dynamiek van de kust in plaats van bolwerken tegen de zee, duinen en stranden in plaats van dijken en dammen. Hij beschouwt de ontwikkeling van deze manier van werken, waarbij oplossingen bijdragen aan het versterken van de economie én het milieu, als de belangrijkste mijlpaal uit zijn loopbaan.

Zijn werkveld waren de dichtbevolkte kusten en delta’s waar een groot deel van de wereldbevolking woont. Hij maakte plannen voor het combineren van veel functies op dezelfde schaarse ruimte, met oog voor de relatie tot de zee en het achterland én de ontwikkeling van meer natuur. Vanuit deze invalshoek adviseerde hij in 56 landen.

Postzegels voor communicatie

Communicatie van zijn plannen, voor draagvlak in de samenleving, was altijd een belangrijk onderdeel van zijn werk. Waterman gaf in totaal 2500 lezingen voor een gehoor variërend van studenten in collegebanken tot kinderen voor de TV bij Klokhuis. Ook als lid van de Provinciale Staten van Zuid-Holland viel hij op door zijn heldere, gedegen en koersvaste wijze van communiceren, een van de redenen waarom hij werd benoemd tot beste statenlid van Nederland.

Gesprekken met bestuurders en politici voerde hij aan de hand van zijn eigen methode: zijn ‘postzegelverzameling’. Voor elk voor kustontwikkeling relevant aspect ontwierp hij een postzegel, 22 in totaal. Samen geven die postzegels de context van uitdagingen en kansen weer van plannen voor een integrale, multifunctionele en duurzame ontwikkeling van de kust. In de loop der jaren is aan het ontwerp van zijn postzegels niet veel veranderd. ‘Hooguit een drone erbij op de postzegel over transportmodules, want die had je vroeger nog niet.’

Goede plannen wortelen in het verleden en wijzen naar de toekomst

Hij was, als ontwerper of adviseur, betrokken bij in totaal 12 projecten langs de Nederlandse kust tussen Hoek van Holland en IJmuiden, van de aanleg van natuurgebied de Slufter en de Maasvlakte, de kustuitbreiding tussen Hoek van Holland en Scheveningen, de aanleg van duinen over zeeweringen in Katwijk en Noordwijk, de Marina Seaport en een derde haven met hangend strand bij IJmuiden, tot de Hondsbossche en Pettemer Zeewering. De projecten leverden Nederland 3500 ha nieuw land op.

Die projecten zijn onderdeel van een visie waarin de kansen voor zeewaartse uitbreiding van duinen en stranden zoveel mogelijk worden benut. De aansluiting bij de natuurlijke dynamiek van de kustlijn staat daarbij centraal. ‘Ik kijk altijd eerst: hoe zit de kust in elkaar’, licht Waterman toe. Hij pakt de kaart erbij en wijst naar het stratenpatroon van Den Haag. ‘In Den Haag werden de straten vroeger aangelegd op de oude strandwallen. Door bij kustuitbreiding nieuwe duinenrijen aan te leggen in het verlengde van het stratenpatroon van Den Haag, bouw je de kust uit op een manier die aansluit bij de natuurlijke dynamiek. Ook dat is Building with Nature.’ Dit voorbeeld illustreert het uitgangspunt bij zijn werkwijze: ‘Goede plannen wortelen in het verleden en wijzen naar de toekomst’. 

Zeewaarts uitbreiden? Doen we al!

Voor het omgaan met de zeespiegelstijging hebben experts vier scenario’s ontwikkeld: twee met hoge waterkeringen langs de kust en de rivieren, een waarbij we ons landwaarts terugtrekken en een waarbij we onze kustlijn zeewaarts uitbreiden. Op de vraag welke van de vier scenario’s zijn voorkeur heeft, kiest hij, niet verrassend, voor de zeewaartse uitbreiding. ‘Maar niet op die manier’, voegt hij eraan toe, wijzend op de eilanden voor de kust in het betreffende plaatje. ‘Je moet de kust uitbreiden vanuit de bestaande kustlijn, zoals we in de afgelopen jaren hebben gedaan’. Eilanden voor de kust hebben volgens hem veel nadelen ten opzichte van een uitbreiding van de bestaande kuststrook: ‘Je hebt meer zand nodig want die eilanden liggen op dieper water, je zeewering wordt duurder want je kustlijn is langer en de golven zijn hoger, het is geen oplossing voor de bestaande kustlijn bij zeespiegelstijging en je hebt een verbinding nodig om op die eilanden te komen’. 

‘Eigenlijk hebben we al gekozen voor zeewaarts uitbreiden’, voegt hij eraan toe. ‘Met de 12 kustprojecten in de afgelopen tientallen jaren zijn de eerste stappen van een zeewaartse uitbreiding gezet’. Volgens Waterman moeten we hierop voortborduren, en zouden we zo 3 meter zeespiegelstijging aan moeten kunnen. Op de vraag wat te doen als de zeespiegel nog verder stijgt, volgt een veelbetekenende stilte. ‘Maar met kustuitbreiding als no-regret maatregel kunnen we nog meer dan honderd jaar vooruit.’