Groen en blauw sterk verankerd in Almere Pampus

Ontwikkeling van klimaatadaptief woongebied in Almere

‘Onze strategie is echt een voorinvestering in een groen-blauwe infrastructuur. De schetsen die wij nu hebben gemaakt, zijn om te verkennen wat groen en blauw voor de bewoners (mensen, planten en dieren) in de toekomst betekent. Door het letterlijk vervlechten van woon- en werkplekken met water en groen, los je een heleboel potentiële problemen op.’ 

Groene en blauwe maatregelen

De insteek van de gebiedsontwikkeling is dat de maatregelen voor klimaatadaptatie in de natuur zélf tot uiting komen. ‘De natuur zelf is de beste en makkelijkste oplossing voor klimaatadaptie.’ Met natuurinclusieve gebiedsontwikkeling streven Huijding en haar projectpartners ernaar dat maatregelen op gebouwniveau – met als gevolg hogere bouwkosten – zo min mogelijk nodig zijn. ‘Door voldoende aanleg van groen verlaag je de temperatuur in het gebied en voorkom je hittestress. Daarmee verlag je ook het energieverbruik’, zegt Huijding. Een groene keuze in het ontwerp van het stadsdeel is bijvoorbeeld dat alle woningen op maximaal driehonderd meter van een groengebied staan.

Het belangrijkste doel op het gebied van water, in het kader van klimaatverandering, is het vasthouden ervan. ‘Wij maken gebruik van de lokale grondeigenschappen. Je moet vanuit de eigenschappen van bodem de juiste condities creëren, zodat het water niet wegloopt. Gechargeerd gezegd: we leggen als het ware een natuurlijk zwembad aan dat het water opvangt en vasthoudt. Tegelijkertijd verhogen we het leefgebied van de (toekomstig) inwoners, zodat de voeten droog blijven.’

Water en bodem sturend: een leidraad

Het ontwerpen van een volledig nieuw stadsdeel, betekent niet dat alles mogelijk is. ‘Veel mensen denken dat zo’n gebied een blanco canvas is, maar dat is absoluut niet waar’, benadrukt Huijding. ‘Inmiddels weten we, door een 3D-model van de ondergrond, dat de grond in het nieuwe stadsdeel heel divers is. En twee jaar geleden was het ons al duidelijk dat we alles wat we gaan bouwen goed moeten afstemmen met water- en bodemeigenschappen. Dit ‘water en bodem sturend’ principe speelt een belangrijke rol in het project Almere Pampus. Maar Huijding ziet het principe zeker niet als beperking. Meer als leidraad voor een toekomstbestendig gebied. 

Daarnaast is bodemdaling iets om rekening mee te houden in Almere, vertelt Paola. Een doorlopend proces dat je niet kunt stoppen, maar wel kunt vertragen. En juist water in dit gebied kan daarbij helpen: het nat houden van de grond voorkomt namelijk inklinken van de bodem. ‘We hebben hier ook te maken met opbarstrisico. Dat betekent dat de ondergrond heel instabiel is, waardoor je niet zomaar overal kan graven.’ Daarnaast verzilt het gebied door het stijgen van de waterspiegel. De uitdaging – Huijding spreekt niet graag van problemen – is om met die condities een goed plan te maken.

Slimme ontwerpprincipes 

Naast die focus op groen en blauw, zijn er volgens Huijding  ook duidelijke richtlijnen nodig voor het bouwen op Almere-Pampus. Dat de architect nadenkt over de licht- en warmteinval in de woningen bijvoorbeeld. Ontwerpprincipes die de temperatuur op natuurlijk wijze laten verhogen of verlagen, wanneer dat nodig is. ‘Als je gebouwen dus slim ontwerpt, heeft dit ook positieve impact op het energieverbruik. Daarmee verlaag je eigenlijk de energievraag in het gebied zelf en verhoog je het comfort voor bewoners en gebruikers.’ Uit onderzoek van Deltares blijkt dat het mogelijk is om op Almere-Pampus voldoende water vast te houden om alle woningen en werkplekken te voorzien van warmte en koeling. ‘Daarmee koppelen wij twee belangrijke vraagstukken aan elkaar: energietransitie en klimaatadaptatie. Een integrale benadering dus.’ 

Intensieve samenwerking 

Zo’n ambitieus project moet je als gemeente niet alleen willen doen, vertel Huijding. Vanaf het begin zit gemeente Almere aan tafel met het waterschap Zuiderzeeland, Flevolandschap, Staatsbosbeheer en het Rijksvastgoedbedrijf. Al deze partijen nemen gezamenlijk deel aan de kennissessies die de gemeente in samenwerking met experts organiseert. ‘Het helpt enorm om die partijen vanaf het begin bij het proces te betrekken. Om samen over de uitdagingen te spreken en naar de beste oplossing te zoeken.’ Het proces loopt volgens Huijding tot nu toe bijzonder goed: iedereen voelt zich betrokken en er is vanaf de start draagvlak. 

Voortbouwen op de visie van 50 jaar geleden

De gemeente neemt de oorspronkelijke visie voor het stadsontwerp van Almere zeker mee in het project. Ook vijftig jaar geleden keek men al vanuit bodem naar de ontwikkeling van de stad, en begonnen de eerste schetsen met een focus op groen en blauw. ‘Hierom is de stad ook echt geliefd door de inwoners’, zegt Huijding. ‘We weten daardoor ook dat er klimaatadaptieve oplossingen zijn die passen bij de identiteit van het gebied. Wat nu anders is, is de techniek waarmee we vandaag de dag enorm veel bodemgegevens letterlijk boven water krijgen. Daarnaast weten we nu dat ruimte om te bouwen niet eindeloos is, hier moeten we slim mee omgaan. En tot slot: de urgentie van onder meer klimaatadaptatie, biodiversiteit, energieproductie en voldoende drinkwater is nu vele malen groter. Al wisten we vijftig jaar geleden ook al dat dit gaande was...