Foto Willemijn Streutker. Fotograaf: Alva Bedrijfsfotografie
Willemijn Streutker over de kracht van samenwerking aan het Maatregelenpakket Wateroverlast
Het afgelopen jaar is in regio Centraal Holland bestuurlijk keihard gewerkt aan een maatregelenpakket tegen wateroverlast. Hun aanpak – waarin ruimtelijke en wateropgaven slim zijn vervlochten – leidde tot uitzonderlijk tempo en bestuurlijk commitment. Met een compacte groep werd de bandbreedte bepaald voor een pakket aan maatregelen dat wateroverlast moet beperken. Welke sleutels voor succes biedt de aanpak volgens programmamanager Willemijn Streutker voor het Deltaprogramma?
Willemijn Streutker werkt voor de regio Centraal Holland en is als programmamanager nauw betrokken bij het voorbereiden en begeleiden van het bestuurlijk proces rond het Maatregelenpakket Wateroverlast, onderdeel van de Gebiedsopgave Centraal Holland. De werkwijze van Centraal Holland typeert ze als kortcyclisch, ruimtelijk én pragmatisch. Vanaf het begin zijn de wateropgaven verbonden aan de ruimtelijke opgaven en werd gestuurd op collectief eigenaarschap. Ook in het bestuurlijk proces. Een aanpak die ook bruikbaar is voor andere regionale Deltaprogramma’s.
Urgentie en aanleiding Maatregelenpakket Wateroverlast
De aanleiding is even concreet als urgent. In de nacht van 1 op 2 november 2023 steeg het waterpeil in en rondom Amsterdam en het Amsterdam-Rijnkanaal plotseling met tientallen centimeters. De spuikokers in IJmuiden bleven openstaan, waardoor er heel veel zeewater het Noordzeekanaal kon stromen. Net op tijd konden de veertien sluizen naar de binnenstad worden afgesloten om Amsterdam droog te houden, een serieuze crisissituatie werd ternauwernood afgewend. Die calamiteit maakte pijnlijk duidelijk hoe kwetsbaar het gebied is. Uit onderzoek blijkt dat grote delen van de regio, waaronder stedelijke gebieden als Amsterdam en Utrecht, bij falen van het hoofdwatersysteem tot twintig centimeter onder water kunnen komen te staan gedurende enkele weken. De maatschappelijke ontwrichting daarvan zou enorm zijn, met wekenlange wateroverlast, uitval van infrastructuur, overstromende riolen, hulpdiensten die niet kunnen uitrukken en forse economische schade.
De aanpak: bestuurlijk én gebiedsgericht
Wat Centraal Holland kenmerkt is dat we vanaf de start de wateropgave hebben verbonden aan de ruimtelijke opgaven, zoals woningbouw, bodemdaling en leefbaarheid. Daardoor ontstond er een breed gedragen urgentie en werd versnelling mogelijk. Belangrijk was ook de bestuurlijke rust en duidelijkheid: Centraal Holland faciliteert en bereidt voor, maar neemt geen besluiten die toebehoren aan de ruimtelijke autoriteiten. Daarnaast heeft Centraal Holland ook geen uitvoeringsprogramma. Die verantwoordelijkheid ligt bij de bevoegde gezagen. Deze rolverdeling geeft alle partners duidelijkheid, comfort en vertrouwen.
Het maatregelenpakket bevat ingrepen op drie niveaus:
- In het hoofdwatersysteem wordt technisch gekeken naar capaciteitsuitbreiding van het gemaal IJmuiden en een nieuw gemaal bij Amsterdam.
- In het hoofdwatersysteem en boezemsysteem kijkt Centraal Holland naar meer ruimte voor verschillende vormen van waterberging.
- Lokaal zoekt Centraal Holland naar maatregelen om het water beter vast te houden, in delen van het stedelijk en landelijk gebied.
Door deze schaalniveaus in samenhang te bekijken, wordt duidelijk wie wat te doen heeft. En dat niemand zich eraan kan onttrekken.
‘Het uitgangspunt is: het maatregelenpakket is één en ondeelbaar’
Collectieve impact
Een opvallende succesfactor was het bestuurlijke commitment om het collectieve belang boven individuele zorgen te stellen. Het uitgangspunt is: het maatregelenpakket is één en ondeelbaar. Wie één onderdeel eruit haalt, ondermijnt het geheel. En juist dat vinden de betrokken bestuurders ondenkbaar. Tijdens een van onze laatste bestuursoverleggen kregen we expliciet te horen: ‘Zoek het comfort in het vertrouwen dat er aan deze tafel is’. Dat sterkt ons in onze werkzaamheden. Het geeft het vertrouwen dat we er, ook bij de lastige beslissingen die ongetwijfeld nog volgen, uit gaan komen met elkaar.
‘Geen tanker, maar speedbootjes; zo houden we vaart én flexibiliteit’
Maatregelenpakket concretiseren
De komende periode werkt de Gebiedsopgave Centraal Holland aan een startdossier voor een MIRT-verkenning. Parallel aan de verdere inhoudelijke concretisering van het pakket wordt een financieringsstrategie uitgewerkt. We knippen de werkzaamheden in dit planvormingsproces bewust op in kleine brokjes. Geen tanker, maar speedbootjes. Zo houden we vaart én flexibiliteit.
Lessen voor andere regio’s
Deze werkwijze is kortcyclisch, ruimtelijk én pragmatisch en ook bruikbaar voor andere delta-opgaven. De wateroverlastproblematiek in Centraal Holland is natuurlijk niet dezelfde als die in de regio Zwolle, maar de manier van werken wél: werk vanuit de urgentie, verbind ruimtelijke en wateropgaven en zorg dat iedereen zich mede-eigenaar voelt van de oplossing.
