Foto Medy van der Laan. Bron: Max Peters
De rol van de financiële sector in de coalitie NL AAA-Klimaatbestendig
Een kantoor in hartje Zuidas als locatie voor een interview over de doelstellingen van het Nationaal Deltaprogramma lijkt geen voor de hand liggende keuze. Maar niets is minder waar, volgens Medy van der Laan, voorzitter van de Nederlandse Vereniging van Banken (NVB). De NVB is namelijk aangesloten bij de coalitie NL AAA-Klimaatbestendig. Deze coalitie heeft als doel: een weerbaar en klimaatbestendig Nederland in 2050. Dat gemeenschappelijke doel kan alleen bereikt worden door samenwerking die verder reikt dan overheidsinstanties: de private sector speelt ook een cruciale rol. Daarom legt Van der Laan met veel overtuiging uit waarom juist de Nederlandse banken willen en moeten bijdragen aan die weerbaarheid en klimaatbestendigheid.
Medy van der Laan is sinds 2021 bestuursvoorzitter van de Nederlandse Vereniging van Banken (NVB) en zal deze rol, na een recente herbenoeming, nog 4 jaar vervullen. Daarvoor was ze bestuursvoorzitter van Energie-Nederland en is daarnaast toezichthouder, onder andere bij de Koninklijke Schiphol Group. Van 2003 tot 2006 was van der Laan staatssecretaris voor Cultuur en Media in het kabinet Balkenende II.
Klimaatbestendige kredietbeoordeling
Van der Laan was erg blij met het initiatief voor NL AAA-Klimaatbestendig van deltacommissaris Co Verdaas. Niet alleen vanwege de noodzaak om door klimaatbestendig te bouwen Nederland weerbaar te maken voor de gevolgen van het veranderende klimaat, maar ook vanwege de expertise van de banken. Van der Laan legt die centrale vraag meteen op tafel: ‘De vraag is hoe we financiële weerbaarheid organiseren. Naast de stabiliteit van de bancaire sector zelf, willen we als private sector ook verantwoordelijkheid nemen richting burgers en bedrijven. We weten op dit moment nog niet welke maatregelen de overheid gaat nemen. Daardoor weten we ook nog niet waar mogelijke schade gaat plaatsvinden, maar moeten we ons wel gaan voorbereiden op deze risico’s.’
Niemand kan in de toekomst kijken, maar voor de bankensector is het toch een beetje de tweede natuur. Althans, wanneer het aankomt op risicomanagement. ‘Kijk bijvoorbeeld naar de groeiende verzilting in Zuid-Holland en de invloed daarvan op de tuinbouw in die regio’, legt Van der Laan uit. ‘Het is heel goed mogelijk dat een bloembollenkweker dan een financiering bij een bank aanvraagt, maar deze op lange termijn niet rond kan krijgen. Want een bank sluit wel een lening af voor 7 jaar, maar heeft in beginsel een klantrelatie voor een veel langere periode. En die bank wil niet die bloembollenkweker teleurstellen na die 7 jaar, omdat diens bloembollen steeds moeilijker te kweken worden.’ Oftewel, langetermijnplanning vormt een basis voor het werk van de bancaire sector. ‘Je wil die langetermijnontwikkeling van de klimaatomstandigheden meenemen in je kredietbeoordeling. Samen met de overheid, met verzekeraars en met pensioenfondsen.’
‘Als bank wil je niet na 7 jaar die bloembollenkweker teleurstellen, omdat diens bloembollen steeds moeilijker te kweken worden’
De vanzelfsprekende rol van de financiële sector in klimaatadaptatie
Risicomanagement en langetermijndenken zijn inherent aan de werkzaamheden van een bank of verzekeraar, maar het inzetten van deze expertise binnen de AAA-coalitie is de volgende stap. ‘We hebben het eerste jaar met elkaar gezocht waar onze toegevoegde waarde voor elkaar nou precies zit. Want je wil verder gaan dan een paar goede speeches over hoe serieus we klimaatverandering moeten nemen’, blikt Van der Laan terug. ‘Het gaat erom waar we elkaar nodig hebben en waar iedere sector eigen keuzes zal blijven maken. Nou, waar we elkaar hard nodig hebben is dat we van één werkelijkheid uit kunnen gaan. Dat is dan voor nu wel een statistische werkelijkheid, maar we trekken wel graag één lijn. Want we willen niet in een welles-nietes situatie terechtkomen.’ Deze overeenstemming is voor de NVB van cruciaal belang, omdat het rust en duidelijkheid creëert. ‘Dan weet je als bankier of hypotheekverstrekker wie en waar je wil financieren. Je weet dan beter voor welk vastgoed een opstalverzekering af te sluiten valt, en je kan de mogelijke waardedaling van onderpanden beter overzien.’
Op die manier kunnen de banken ook hun rol daarin pakken, en die rol is voor Van der Laan volstrekt vanzelfsprekend. ‘Wij hebben simpelweg al drie eeuwen lang de verantwoordelijkheid om onze risico’s goed in kaart te brengen, en klimaatverandering is zo’n risico. Het is onze eer te na om de risico’s van klimaatverandering niet te kennen. Dat horen wij gewoon te weten.’
‘We hebben elkaar hard nodig om van één werkelijkheid uit te gaan. Dat creëert rust en duidelijkheid’
Concrete risicodata voor concretere weerbaarheid
Van der Laan kan heel duidelijk concretiseren welke risico’s van klimaatverandering ze in beeld wil hebben: ‘De vraag op kortere termijn is voor ons niet zozeer hoe hoog en hoe snel de zeespiegel stijgt. Voor ons is nu meer de vraag is hoe we ons gaan voorbereiden op extreme weersomstandigheden die al veel eerder ontstaan. Daar hebben we data voor nodig. En de deltacommissaris doet daarin fantastische – en noodzakelijke – dingen. Water, hitte, droogte; alles moet bekeken worden. Neem nou water, we hebben het snel over te veel water, maar te weinig water is misschien nog wel een veel groter en acuter risico, zowel voor burgers als voor bedrijven. Als je op de Veluwe in bepaalde wijken vlak bij de bossen woont, heb je bijvoorbeeld bij droogte echt een verhoogd risico op brand. Dus we moeten de risico’s transparant maken en benoemen, en ons daarop voorbereiden.’
Daarnaast benadrukt Van der Laan dat de financiële sector niet alleen data nodig heeft, maar ook heel veel kennis en data zou kunnen bieden. ‘Je wilt toewerken naar een situatie waar alle data van zowel overheid als private partijen uniform worden opgebouwd en gehanteerd, en dat deze beschikbaar is.’ Ze ziet ook dat alle banken actief bezig zijn om structureel rekening te houden met klimaatadaptatie. Juist daarvoor is die duidelijke lijn over wetenschappelijke data essentieel. ‘Alle banken begrijpen de urgentie, en daarom participeren wij ook heel graag. Want de banken willen ook hun risicoperspectieven en stresstests steeds meer aanscherpen en waar nodig burgers en bedrijven kunnen informeren. En vergeet daarbij de verbinding met de verzekeraars niet, want zonder een opstalverzekering kunnen wij geen hypotheek verstrekken.’
‘Door klimaatrisico’s mee te nemen, helpen we voorkomen dat de mensen met de laagste inkomens in de slechtst aangepaste wijken terechtkomen’
Belangen en zorgen
Publieke en private belangen kunnen soms botsen, maar als het op dit dossier aankomt is er volgens Van der Laan één en al gezamenlijk belang. ‘Kijk, de overheid heeft er belang bij dat ze haar burgers veilig houdt, en wij hebben er belang bij dat onze klanten veilig zijn en geen onaanvaardbare risico’s lopen.’ Hierbij zijn er wel duidelijke verschillen in verantwoordelijkheden: ‘De verantwoordelijkheid voor de openbare ruimte ligt bij de overheid, die bouwt bijvoorbeeld de dijken. Wij kunnen veel betekenen in de weerbaarheid op individueel niveau, in de producten die we verstrekken. Voor hypotheken kunnen we heel veel maatwerk leveren, aan verschillende knoppen draaien en innoveren.’
De NVB is dus volop bezig met doorpakken op dit dossier. Van der Laan spreekt hierbij wel de hoop uit dat de overheid tijdig ruimtelijke keuzes durft te maken. ‘Fysieke maatregelen nemen (preventief) en keuzes maken over waar welke (economische) activiteit kan plaatsvinden, kunnen ervoor zorgen dat het echt veilig blijft. Het vraagt soms om pijnlijke keuzes en wij snappen dat dat een lastige opgave is voor de overheid. Het is immers heel moeilijk om iedereen tevreden te houden. Maar die maatregelen en keuzes zijn wel noodzakelijk voor een duurzame en inclusieve samenleving. Onveiligheid heeft ook sociale gevolgen. Huizen op kwetsbare plekken worden minder waard, en worden dan aantrekkelijk voor mensen met de laagste inkomens. Na verloop van tijd ontstaat de schade en betalen zij alsnog de rekening’, besluit Van der Laan. ‘Allemaal zaken om rekening mee te houden, en wij kunnen helpen om die situaties en risico’s te voorkomen. Daarom zegt de financiële sector: wij denken heel graag mee.’
