'Watermanagement en financiële sector moeten in elkaars verlengde werken'

Een interview met Geeke Feiter-van Heuvelen, voorzitter Verbond van Verzekeraars

Al tien jaar brengt het Verbond van Verzekeraars de Klimaatschademonitor uit: die laat zien welke weersextremen welke schade opleveren. Daarin ziet de brancheorganisatie een opwaartse trend de afgelopen tien jaar en steeds hogere pieken. 'Juist die hogere pieken zijn ingewikkeld voor verzekeraars, want die leveren de grootste financiële risico’s op. Burgers zouden dit kunnen terugzien in de hoogte van de premie bij frequenter en heviger extreem weer', legt Feiter-van Heuvelen uit. In de praktijk ziet ze ook dat verzekerden niet altijd een goed beeld hebben van wat zij verzekeren. 'Zo blijkt dat meer dan de helft van de huiseigenaren denkt dat ze verzekerd zijn voor alle klimaatrisico’s, zoals een overstroming. Bij het falen van een secundaire kering is dat ook zo, maar niet bij een primaire kering.'

Risicovolle plek van pand heeft invloed op maximale leenbedrag

Financiële instellingen moeten vooraf rekening houden met het financiële verlies dat ze mogelijk lijden vanwege klimaatrisico’s: zogenoemde transitierisico’s. 'Toezichthouders maken zich zorgen over het gegeven dat klimaatrisico’s niet zijn meegewogen bij de prijsbepaling. Dat kan tot gevolg hebben dat, als het klimaatrisico zich manifesteert, de waarde van de woning fors daalt en de huiseigenaar met een restschuld komt te zitten. Ook kunnen kopers financiële problemen ervaren als er niet voldoende financieringsruimte over is voor schadeherstel. Toezichthouders raden verstrekkers dan ook aan om rekening te houden met een mogelijke waardedaling als een pand op een risicovolle plek staat. En, waar nodig, rekening te houden met eventuele aanvullende leencapaciteit bij de kredietbeoordeling voor een hypotheek.'

Als verzekeraar meer sturen op preventie 

Wat kan de financiële sector doen om klanten te helpen om zich te beschermen tegen klimaatrisico’s? 'Schadeverzekeraars steken meer energie in preventie. Het Verbond van Verzekeraars werkt bijvoorbeeld samen met het KNMI om haar leden vroegtijdig te waarschuwen voor weerextremen. Dit gebruiken verzekeraars vervolgens om klanten te waarschuwen om tijdig maatregelen te nemen. Volgens een onderzoek van de Vrije Universiteit Amsterdam kunnen preventieve maatregelen waaronder vroegtijdig waarschuwen bij overstromingen 20 tot 50% aan schadelast schelen.'

Maar volgens Feiter-van Heuvelen kan de financiële sector ook duidelijker aangeven waar je wel of niet kunt bouwen en of we daar een hypotheek voor verstrekken. 'Wie heeft er bijvoorbeeld verzonnen om nog steeds in uiterwaarden van rivieren te bouwen? Dan moet je klimaatadaptatiemaatregelen treffen aan zo’n pand. Een nieuwbouwwoning moet immers minimaal 100 jaar meegaan.' Een bank kan in zo’n geval ook weigeren als het overstromingsgevaar te groot is, aldus Feiter-van Heuvelen. 'Immers: waar zadel je huiseigenaren mee op als je ze wel een hypotheek verstrekt?'

Waar kun je dan in Nederland nog bouwen? Kan dat ook buitendijks? Buitendijks is bij de gemiddelde verzekeraar niet verzekerd voor overstromingsschade en ook de overheid biedt binnen de wet tegemoetkoming schade bij rampen normaal gesproken ook geen tegemoetkoming in buitendijks gebied. 'Je bent dan aan de (weer)goden overgeleverd. Buitendijks bouwen kan wel, maar dan wel klimaatadaptief. Naar mijn mening moet de overheid klimaatadaptief bouwen in bouwregelgeving op pandniveau opnemen, zodat het niet meer vrijwillig is. Dan weten projectontwikkelaars en aannemers waar ze aan toe zijn en is de verzekeraar ook verplicht om klimaatbestendig te herstellen.'

Watermanagement als basis, verzekeraars voor hulp en herstel

Geeke ziet de verzekeraars als medestander op weg naar een klimaatbestendig en veerkrachtig Nederland. Al vindt zij wel dat de waterwereld in de lead moet zijn. 'De basis is goed watermanagement, ofwel het voorkomen van schade en ellende door dijken. Als dat goed staat – en in Nederland is dat met een van de beste waterdefensies wereldwijd het geval – dan zorgt de financiële sector ervoor dat financiële producten betaalbaar en toegankelijk blijven. Met een verzekering voorkom je geen overstroming, dat doe je met watermanagement. Verzekeringen vormen een aanvulling daarop. We willen geen situatie zoals in de Verenigde Staten, waar de financiële sector zich terugtrekt en mensen geen hypotheek meer krijgen. Wij willen onze klanten helpen, maar we moeten wel zorgen dat de risico’s beheersbaar en betaalbaar zijn. Daar hebben we watermanagement bij nodig.'

Ruimte voor water en woning

Qua visie wijkt het Verbond van Verzekeraars volgens Feiter-van Heuvelen niet veel af van het advies van deltacommissaris Co Verdaas bij DP2025: ‘Denk groter en kijk vooruit, doorbreek de impasse.’ 'Ruimte vinden voor woning en water gaat niet alleen over bodemgericht sturen en hoge dijken bouwen, maar ook over economische politiek, energietransitie en verduurzaming. En als de deltacommissaris aangeeft dat die ruimte nodig is voor water, dan moet hij die krijgen. We leven nu eenmaal in een Deltazone.'

Ondertussen kijkt de financiële sector – bovenop meer preventie en toezicht – samen met de overheid verder naar hoe Nederland klimaatbestendig wordt. Zo verkennen zij na de zomer de mogelijkheden waarop verzekeraars  getroffenen zo goed mogelijk kunnen helpen na schade door een overstroming bij het falen van een primaire kering.