Jongste deelgebied in Deltaprogramma: Centraal Holland

Nieuwe regio in het Deltaprogramma

Centraal Holland is direct verbonden met het IJsselmeergebied, de kust en het rivierengebied. Het deelgebied bevat onder andere de metropoolregio’s Utrecht en Amsterdam en het Groene Hart. Vanuit het rivierengebied loopt het Amsterdam-Rijnkanaal door Centraal Holland over in het Noordzeekanaal. De sluizen en het gemaal- en spuicomplex in IJmuiden verbinden het kanaal met de Noordzee. Binnen Centraal Holland is er een nauwe verbinding tussen het hoofdwatersysteem en de regionale watersystemen.

Urgente water-, ruimtelijke en maatschappelijke opgaven

Centraal Holland is dichtbevolkt en heeft een breed scala aan economische motoren, waaronder Schiphol, Port of Amsterdam en meerdere Greenports. In het Groene Hart en de Utrechtse Heuvelrug liggen grote opgaven op het gebied van natuur, landschap en cultuur. De uitdaging is te komen tot evenwichtige keuzes nu het gebied flink op de schop gaat voor een groot aantal nationale en regionale bouw- en ontwikkelopgaven. Ongeveer een kwart van alle nieuwe woningen in Nederland wordt in Centraal Holland gebouwd. Alleen al in de Metropoolregio Amsterdam gaat het tot 2050 om 325.000 extra woningen. 

Het Noordzeekanaalgebied is een van de aanlandplekken voor windenergie vanaf zee en wordt een spil in de waterstofproductie en -distributie. Dat vraagt grote investeringen en infrastructurele ingrepen. Daarnaast speelt de verduurzaming van economie en mobiliteit, de landbouwtransitie en het remmen van bodemdaling in het veenweidegebied van het Groene Hart. Al deze opgaven concurreren om ruimte, maar ook om zoet water. De beschikbaarheid van zoet water neemt af, terwijl de vraag stijgt voor drinkwatervoorziening, energietransitie, circulaire economie, het tegengaan van verzilting en vernatting van veenweidegebieden. 

Tegelijkertijd is het gebied heel kwetsbaar. Dat bleek eind 2023, toen het bijna misging door een snel stijgend peil op het Noordzeekanaal en alle zeilen moesten worden bijgezet om grootschalige wateroverlast te voorkomen. Kort daarna was sprake van extreem hoogwater op het Markermeer. De recente klimaatscenario’s tonen dat het gebied de komende jaren nog veel kwetsbaarder wordt. De zeespiegel stijgt, waardoor het peilbeheer van Centraal Holland volledig afhankelijk zal worden van pompcapaciteit om droge voeten te houden. Bestand zijn tegen wateroverlast vergt ook forse ingrepen in de ruimtelijke inrichting, omdat er meer plek nodig is voor het vasthouden en bergen van water. 

Viersporenaanpak 

Vanwege deze urgente opgaven is het belangrijk dat partners uit het Rijk en de regio, uit het ruimtelijk en waterdomein de handen ineenslaan. Gezamenlijk werken deze partijen in Centraal Holland aan vier sporen:

1. Ruimte voor water: we moeten het waterbeheer uit de te krappe jas halen waar het nu in zit. Er is meer ruimte nodig voor het watersysteem, nu en op de lange termijn.
2. Randvoorwaarden aan andere opgaven: we beoordelen potentiële locaties voor nieuwe ontwikkelingen of functiewijzigingen vooraf op de (on-)mogelijkheden die het water- en bodemsysteem biedt.
3. Optimalisatie/verbetering van het watersysteem: we passen technische maatregelen in het watersysteem toe waar dat noodzakelijk is.
4. Blik op de lange termijn: elke ontwikkeling draagt bij aan de oplossing, gericht op het herstel en de ontwikkeling van een vitaal water- en bodemsysteem.

Bovenregionale samenhang en afstemming

Afstemming moet plaatsvinden binnen én over de grenzen van Centraal Holland heen. Dit kan alleen gebeuren in samenhang met andere deelgebieden en trajecten, zoals de deltaprogramma’s Zoetwater, IJsselmeergebied en Integraal Riviermanagement (IRM). Samen met het Kennisprogramma Zeespiegelstijging organiseerde Centraal Holland werksessies voor vertegenwoordigers vanuit verschillende sectoren in de regio. Hierin werden de kansen en gevolgen van de huidige keuzes in de ruimtelijke ordening in beeld gebracht, en of de mogelijke maatregelen een zogeheten ‘spijtmaatregel’ of ‘geen-spijtmaatregel’ zijn. Binnen het landelijke traject Klimaatbestendige Zoetwatervoorziening Hoofdwatersysteem (KZH) koppelt Centraal Holland een mogelijke aanpak van wateroverlast aan de verkenning van de zoetwaterstrategie. 

Voorkeursstrategie ontwikkelen

Binnen de herijking van het Deltaprogramma gaat Centraal Holland de komende jaren aan de slag met het ontwikkelen van een voorkeurstrategie. Hiervoor maken we gebruik van de kennis, informatie en sessies uit de regio en het Deltaprogramma en stemmen we af met andere relevante deelgebieden en ruimtelijke trajecten. Dit gebeurt in nauwe samenwerking met betrokken partners, zoals diverse ministeries, provincies, Rijkswaterstaat, waterschappen, gemeenten, adviesorganisaties en kennisinstituten.