Foto Een fietser fietst op een dijk rondom het dorp Andijk langs het IJsselmeer, hier ligt ook de Proefpolder Andijk. Deze werd in 1926-1927 aangelegd. Bron: Tineke Dijkstra
Herinrichting van het beekdal Hunze
In deze editie van Deltanieuws gaan we naar het noorden, naar het beekdal van de Hunze. Hier in Drenthe, dicht bij de grens met de provincie Groningen, wordt sinds de jaren negentig nagedacht en gewerkt aan de herinrichting van het beekdal. Wat begon als een visie op het gebied wordt nu gerealiseerd. De betrokken partijen zijn trots op het resultaat. Waar de Hunze eerst strakgetrokken was en het water zo snel mogelijk afvoerde, gaat de rivier nu weer kronkelen en stromen in een natuurlijker landschap. Water vasthouden is het devies, wat positief is voor de natuur en het voorkomt wateroverlast. We nemen een kijkje!
Een zaadje geplant
Zo’n dertig jaar geleden was het Hunzedal een ruilverkaveld gebied: grote, kaarsrechte landbouwpercelen waren op de kaart te zien. Dwars door dat landschap liep de strakgetrokken rivier de Hunze, die het regenwater snel afvoerde naar zee. Gunstig voor de landbouw, maar mede door verdroging kwamen dier- en plantensoorten in het gedrang.
In 1995 presenteerden Het Drentse Landschap, Het Groninger Landschap en het Wereldnatuurfonds de Hunzevisie om de natuur weer vitaal te maken. Sindsdien wordt hard gewerkt om het landschap in dit strakke ruilverkaveld gebied te veranderen. Uko Vegter, programmaleider Natuurkwaliteit en Landschap bij Het Drentse Landschap, vertelt: 'Het idee was om het beekdallandschap rond de Hunze te herstellen, van Emmen via het Zuidlaardermeer tot aan het wad. Een provincie-overschrijdend gebied van 35 kilometer lang en, daar waar de verbinding Hondsrug-Hunzedal kon worden hersteld, enkele kilometers breed. Dat herstel kwam pas serieus van de grond toen de stad Groningen flinke wateroverlast had in 1998; het ziekenhuis en het Groninger Museum dreigden te overstromen.' Er ontstond noodzaak om waterveiligheid, natuur en zoetwatervoorziening met elkaar te combineren. Dit leidde tot een wezenlijk andere inrichting van het gebied, zowel in het Drentse als Groninger deel van het Hunzedal.
Tegenwoordig maakt het heringerichte beekdal indruk: het is geen postzegel meer, maar steeds meer een aaneengesloten beekdal. Tot 2027 is het doel om nog 300 hectare grond te verwerven in het beekdal en om 520 hectare opnieuw in te richten met een meanderende beek en bijzondere natuur daaromheen. Deze plannen maken het Hunzedal tot één van de grootste aaneengesloten natuurgebieden van Noord-Nederland. In dertig jaar tijd wordt zo 60% tot 70% van het benodigde natuurherstel rondom de Hunze gerealiseerd.
Natuurontwikkeling in deelgebieden
Niet alles kan in één keer: de natuurontwikkeling in het Hunzedal gebeurt in delen. Er zijn 11 deelgebieden die al helemaal zijn heringericht, waar de rivier al kronkelt en de bodem veel water vasthoudt. Bij vijf andere deelgebieden worden op dit moment opnieuw ingericht, of zijn de plannen voor de herinrichting in ontwikkeling.
Het streven is om binnen twee jaar het hele beekdal van Emmen tot aan de Waddenzee een natuurlijker aanzien te geven. We nemen hier twee verschillende deelgebieden onder de loep: één deelgebied dat al heringericht is, en één waar op dit moment nog volop aan wordt gewerkt.
Mandelanden en Flessenhals: meanderende beek bij Borger
Een van de gerealiseerde deelgebieden van de Hunze is de bovenloop van het Voorste Diep nabij het dorp Borger. Voordat het water bij Borger aankomt, slingert het kilometers door moerasgebieden en langs enkele sportvelden. Vegter vertelt enthousiast: 'Grondwaterafhankelijke moerassen met bijzondere plantensoorten zijn teruggekeerd. Dit leidde tot groot enthousiasme tijdens een excursie met ecologen uit heel Nederland. Het watervasthoudend vermogen van het beekdalsysteem is enorm opgeschroefd. De extremen van klimaatverandering in het beekdal demp je daarmee zowel aan de droge als de natte kant.'
Dieren hebben baat bij de meanderende rivier en een beetje extra hulp dat ze geboden wordt. Vissen kunnen bijvoorbeeld beter migreren dankzij een vistrap die de voormalige stuw vervangt. Daarnaast leent het gebied zich goed voor wandelen en fietsen. Kinderen kunnen de waternatuur actief beleven in een natuurspeelplaats.
Doorstroommoeras voor de Noordma
In het verder stroomafwaarts gelegen deelgebied Noordma, wordt 60 hectare voormalige landbouwgrond omgevormd tot een moeraslandschap. De afronding van het project is voorzien in april 2025. Door het graven van meerdere geulen stroomt de beek straks al kronkelend richting het Zuidlaardermeer. Het moerasgebied kan water vasthouden en bergen.
