Foto Zuiderzeewerken 100 jaar. Bron: Kenneth Stamp
Vijf vragen aan Robert Leever, wethouder Economie en Brede Welvaart bij Gemeente Hollands Kroon
Wethouder Robert Leever is wethouder Economie en Brede Welvaart voor de gemeente Hollands Kroon. Hij is geboren en getogen op Wieringen en namens de gemeente aanjager van het programma rond 100 jaar Zuiderzeewerken. Deltanieuws ging met hem in gesprek over hoe de gemeente door middel van verhalen, educatie en culturele initiatieven de impact van de Zuiderzeewerken op het landschap en de lokale identiteit laat zien. En het programma benut om inwoners bewust te maken over de toekomst van het leven met water, ook in het licht van klimaatverandering.
Als wethouder van de gemeente Hollands Kroon, waar Wieringen deel van uitmaakt, zet Robert Leever zich in voor het behoud van de verschillende identiteiten van de fusiegemeente. Maar ook voor de versterking van een gemeenschappelijke identiteit. Volgens de wethouder verbindt de geschiedenis en het erfgoed van de Zuiderzee en de Zuiderzeewerken heel Hollands Kroon. Leever werkte eerder als programmamanager en teammanager Ruimtelijke Ordening bij de gemeente Purmerend en was daarvoor eigenaar van een adviesbureau op het gebied van onder meer ruimtelijk beleid. Leever zit daarnaast in het bestuur van MOOI Noord-Holland, een organisatie die advies geeft over landschap, stedenbouw, architectuur en cultuurhistorie in Noord-Holland.
Op welke manier hebben de Zuiderzeewerken het landschap en de identiteit van haar inwoners gevormd?
‘De Zuiderzeewerken hebben een grote invloed gehad op het landschap en de identiteit van de inwoners van Hollands Kroon. Voorheen bestond het gebied uit verschillende landschappen, zoals het eiland Wieringen, veengebieden en typische Zuiderzeedorpen als Kolhorn. Een groot deel van wat nu Hollands Kroon is, was een moerassig gebied dat door stormvloeden in de loop van de tijd een deel van de Zuiderzee werd. Vanaf de 17e eeuw ontstonden er plannen voor inpoldering van de Zuiderzee, die van tijd tot tijd overstromingen bracht in het achterland. De watersnood van 1916 gaf de doorslag om het plan, van Cornelis Lely, door te zetten. De inpoldering van de Zuiderzeepolder Wieringermeer in 1930 was de eerste van een nieuw tijdperk van staatsgeleide landinrichting.’
‘De Zuiderzeewerken maakten uiteindelijk het hele gebied waterveilig en zorgden ervoor dat het eiland Wieringen aan vaste wal werd gebracht. Het verloor zijn eilandstatus in 1924 door de aanleg van de Amsteldiepdijk (voorloper van de Afsluitdijk). Al die ingrepen brachten grote veranderingen en nieuwe verbindingen tussen inwoners van oud en nieuw land. Daarnaast verdubbelde het inwoneraantal van het eiland Wieringen met steenzetters, dijkwerkers en ingenieurs.’
Hoe hebben de Zuiderzeewerken gezorgd voor waterveiligheid, werkgelegenheid en het creëren van nieuwe landbouwgronden (destijds de aanleiding voor de aanleg van de Zuiderzeewerken)?
‘De Zuiderzeewerken zorgden voor bescherming tegen overstromingen en maakten voedselproductie mogelijk. De vruchtbare Zuiderzeebodem in dit gebied bleek zeer geschikt voor land- en tuinbouw. Daardoor kon zich een succesvolle agrarische gemeenschap vestigen, die Nederland zou helpen bij de voedselvoorziening. Sinds de inpoldering is het Wieringermeer dan ook gebruikt voor landbouw en bewoning.’
‘De werkzaamheden aan de Amsteldiepdijk en de inpoldering trokken mensen vanuit het hele land aan vanwege de werkgelegenheid. Na de inpoldering selecteerde de overheid bekwame boeren uit heel het land om zich in de Wieringermeer te gaan vestigen. De nieuwkomers werden geselecteerd op hun agrarische vakkennis, hun netheid en religie. Het idee was om zo een ideale agrarische samenleving te creëren. Deze nieuwkomers organiseerden zich in vier kernen waar ze eigen scholen, kerken, verenigingen en winkels vestigden.’
‘De Zuiderzeewerken zorgden voor bescherming tegen overstromingen en maakten voedselproductie mogelijk'
Jullie besteden de komende jaren aandacht aan de verhalen en gebeurtenissen rond de Zuiderzeewerken. Kun je daar een paar concrete voorbeelden van noemen?
‘Hollands Kroon viert de Zuiderzeewerken met verschillende activiteiten. Dat doen we verspreid over meerdere jaren, omdat de aanleg van de werken ook meerjarig was en op veel plaatsen betekenis kreeg. Vorig jaar was er een viering van de aanleg van de Amsteldiepdijk met de "Tafel van 100". Hierbij zaten honderd gasten aan lange tafels om verhalen te delen en streekgerechten te eten. Ook waren er optredens van artiesten en vonden excursies plaats door lokale gidsen. Zij vertelden persoonlijke verhalen en gebeurtenissen en verweefden deze met de geschiedenis van de dijkbouw en de gevolgen daarvan.’
‘We hebben ook een speciale uitgave gemaakt van de ZuiderZeeCourant met interviews en verhalen uit het heden en verleden. Jaarlijks zullen we hiervan een nieuwe editie uitbrengen. Daarnaast hebben we een podcast opgenomen met een expert die uitleg geeft over de impact van de Zuiderzeewerken op het gebied van het huidige Hollands Kroon.’
‘De komende jaren zullen ook op andere plekken in Hollands Kroon “Tafels van 100” plaatsvinden. Onder meer op plekken waar de Zuiderzeewerken grote invloed hebben gehad of het landschap hebben vormgegeven, zoals in Kolhorn. Dit voormalige vissersdorp stond onder meer bekend vanwege de visserij op ansjovis. De Zuiderzeewerken zorgden uiteindelijk voor het einde van deze status. Ook in de Wieringermeer, dat in zijn geheel werd drooggelegd door de Zuiderzeewerken en op de Afsluitdijk zullen Tafel van 100-bijeenkomsten zijn. Tevens worden er publicaties en culturele evenementen georganiseerd om de verhalen van de Zuiderzeewerken te vertellen. Bewoners met goede ideeën kunnen hier op een eenvoudige manier subsidie voor aanvragen.’
'Daarnaast willen we inwoners bewust maken over de toekomst van het leven met water, ook in het licht van klimaatverandering'
Wat hoop je dat het programma oplevert?
‘Door middel van verhalen, educatie en culturele initiatieven willen we de impact van de Zuiderzeewerken op het landschap en de lokale identiteit laten zien. Daarnaast willen we inwoners bewust maken over de toekomst van het leven met water, ook in het licht van klimaatverandering.’ De gemeente Hollands Kroon wil met dit programma verder het erfgoed van de Zuiderzeewerken behouden en promoten. De dijken, de peilschaalhuisjes, de sluizen, het monument op de Afsluitdijk en de fraai vormgegeven gemalen Lely en Leemans zijn iconische elementen.
Hoe zien de plannen voor de toekomst eruit?
‘Het programma zal voortduren tot de voltooiing van de werkzaamheden aan de Afsluitdijk in 2032. Dan hopen we dat de geschiedenis voor alle bewoners is gaan leven en dat het een inspiratiebron vormt voor de toekomst. Met al deze aandacht hopen we het belang en de betekenis van de Zuiderzeewerken weer nieuw elan te geven en dat nog lang uit te dragen. De Zuiderzeewerken zijn – als je de mogelijkheden van het begin van de 20e eeuw voorstelt – eigenlijk een wereldwonder.’
