Foto Projectbezoek in St. Malo. Bron: MANABAS COAST.
Gastcolumn door Ralph Schielen en Geert van der Meulen, Rijkswaterstaat WVL
Tussen 2007 en 2017 zijn in het kader van Ruimte voor de Rivier 34 maatregelen in de uiterwaarden (en sommige daarbuiten) uitgevoerd die een tweeledig doel dienden: veiligheid creëren en ruimtelijke kwaliteit vergroten. Zo’n gecombineerde doelstelling gold in 2011 ook voor de natuurlijke kustbeschermingspilot, de Zandmotor: kansen voor kustonderhoud werden gekoppeld aan kansen voor de natuur. Tegenwoordig karakteriseren we dit soort programma’s meer en meer als een toepassing van Nature-based Solutions (NbS). Een NbS lost niet alleen iets op – in dit geval een verlaging van het overstromingsrisico door lagere waterstanden – maar geeft ook meerwaarde aan het gebied. Bijvoorbeeld doordat de biodiversiteit wordt vergroot of doordat er mogelijkheden worden gecreëerd voor natuurinclusieve landbouw.
‘Er is nu een overdaad aan informatie die niet automatisch tot meer toepassingen van Nature based Solutions leidt.’
Nature-based Solutions worden steeds meer toegepast in rivier- en kustmanagement. Dat maakt rivier- en kustsystemen beter bestand tegen klimaatverandering. Wel zijn er nog barrières voor de toepassing, omdat het op de korte termijn niet altijd zichtbaar is dat dit soort oplossingen écht helpen. In Schotland worden er bijvoorbeeld bomen geplant op de hellingen om uiteindelijk meer water vast te houden en zodoende het overstromingsgevaar te beperken. Voor de korte termijn zou een dam misschien geschikter zijn, maar als de bomen eenmaal volgroeid zijn beperken ze zowel het overstromingsgevaar, en zorgen ze ook voor een gevarieerder landschap en meer biodiversiteit. Het NbS-gedachtengoed moet vanuit de wetenschap maatschappij-breed in de praktijk worden toegepast. En hier is meer onderzoek voor nodig. Het vergroten van wetenschappelijke inzichten in de werking van Nature-based Solutions, en het kwantificeren van die extra voordelen, kan ertoe leiden dat beleidsmakers sneller geneigd zijn te kiezen voor zo’n oplossing. En dat ook de financiering gemakkelijker tot stand komt en stakeholders open staan voor deze oplossingen en mee willen werken aan de totstandkoming.
De hoeveelheid literatuur, webinars, best practices, richtlijnen en voorbeelden van Nature-based Solutions groeit de laatste tijd exponentieel. Dit is mooi en het geeft aan dat er veel belangstelling voor is, maar aan de andere kant is door de bomen het bos niet meer te zien. Er is nu een overdaad aan informatie die niet automatisch tot meer toepassingen leidt. De vraag is dus eigenlijk: hoe kunnen we Nature-based Solutions institutionaliseren en opschalen, zodat het gedachtengoed erachter steevast wordt meegenomen in projecten? We moeten uit de probeerfase komen en op grotere en systemische schaal NbS toepassen. Kortom, hoe zorgen we dat nature-based solutions standaard in de gereedschapskist voor het aanpakken van klimaatadaptatie zitten? Hiervoor staan twee INTERREG (Europees subsidieprogramma)-projecten aan de lat, waarvan Rijkswaterstaat de lead partner is: ResiRiver (NbS in rivieren) en MANABAS COAST (NbS in de kust). In beide programma’s wordt met hulp van veel internationale partners gewerkt aan dat institutionaliseren (wat in het Engels mainstreamen wordt genoemd) en opschalen van Nature-based Solutions.
‘Hoe zorgen we ervoor dat we uit de probeerfase komen?’
In Nederland is men nu bezig met het project Ruimte voor de Rivier 2.0; een grootschalige toepassing van NbS. In dit programma gaat het namelijk niet alleen meer om veiligheid, maar ook om andere functies van de rivier, zoals zoetwatervoorziening, scheepvaart, natuur en recreatie. Langs de Nederlandse kust bieden Nature-based Solutions soortgelijke kansen voor beheer dat past bij het dynamische karakter van duinen of de Waddenzee. En ook in de vernieuwingsopgave van kunstwerken als de Afsluitdijk wordt bijvoorbeeld tegelijkertijd aandacht besteed aan biodiversiteit en meer natuurlijke kustbescherming tegen zeespiegelstijging. Met ResiRiver en MANABAS COAST hopen we een aantal (en wellicht alle) barrières voor Nature-based Solutions te hebben geslecht. En zo de basis te leggen om volgende grootschalige toepassingen mogelijk te maken. Door dit soort projecten gaan beleidsmakers op Europees, nationaal en regionaal niveau meer durf tonen om Nature-based Solutions te ondersteunen in projecten en zodoende het vertrouwen in de meerwaarde hiervan te vergroten.
ResiRiver is een Noordwest-Europese samenwerking, met naast Nederland ook Duitse, Franse, Belgische en Ierse partners. Door middel van diverse casestudies proberen we er achter te komen of er een gezamenlijk beeld is van een NbS en hoe we effecten kunnen kwantificeren. Maar ook hoe de verschillende stakeholderprocessen in de landen verlopen, hoe de verschillende organisaties dit onderwerp op hun eigen agenda kunnen zetten en hoe we van elkaar kunnen leren. Met als achterliggend doel: de toepassing van NbS vergroten en zo in de verschillende landen bijdragen aan een robuuster riviersysteem.
MANABAS COAST speelt zich af rondom de Noordzee met partners en exemplarische casestudies in Zweden, Denemarken, Duitsland, Nederland, België en Frankrijk. De samenwerking biedt kansen voor uitlijning van internationaal en departementaal kustbeheer en innovaties daarin. Naast het vergroten van de bewijsbasis van successen van NbS, is MANABAS COAST erop uit een raamwerk te ontwikkelen. Dit raamwerk moet betrokken partijen handvatten bieden om effectieve strategieën voor NbS-mainstreaming te kunnen formuleren. Zo kan implementatie van NbS voor het beheer van kustlijnterugtrekking en overstromingsrisico in de Noordzeeregio worden versneld.
