In de middag stonden maar liefst twaalf workshops op het programma. De deelnemers gingen concreet aan de slag met actuele vragen. In kleine groepjes en in verschillende werkvormen bespraken zij onder meer de rol van gemeenten, toekomstscenario’s, ‘superschaarse ruimte delen in de stad’ en samen keuzes maken. Hieronder een greep uit de workshops.
Watertaken in de gemeente: alles onder controle?
Gemeenten hebben drie wettelijke watertaken: zorg dragen voor riolering, hemelwater en grondwater. “Maar”, zegt Hilde Niezen van Stichting RIONED, “het klimaat verandert, dus taken veranderen. We moeten werken aan klimaatadaptatie, bewoners betrekken en waterkwaliteit verbeteren. Hoe gaan we dat allemaal voor elkaar krijgen in de gemeente?” De ‘Monitor gemeentelijke watertaken 2023’ vat deze uitdagingen samen. In de workshop inventariseert Niezen op welke manier ondersteuning nodig is.
Samenwerken aan klimaatveiligheid
Weersextremen en veiligheid zijn in het klimaatdebat nog geen vanzelfsprekende onderwerpen. In een zaal met uitzicht op het water staan groepjes deelnemers op vier tegels met de termen preventie, gevolgbeperking, crisisbeheersing en herstel. Het zijn de verschillende lagen van het model waarmee de veiligheidsregio’s werken. In de workshop gaan deelnemers met elkaar in gesprek over de samenwerking in deze vier lagen. Waarover maak je je zorgen? Waar schuurt het? En hoe kunnen de veiligheidsregio’s en hun partners elkaar versterken?
Water en bodem sturen: Kies jij maar?
Het beleid om het water en bodemsysteem als onderlegger te gebruiken voor ruimtelijke ontwikkelingen is twee jaar geleden gelanceerd en positief ontvangen. Inmiddels is de nodige ervaring opgedaan, wat heeft geleid tot gedegen inhoudelijke analyses en inspirerende ontwerpen. De stap naar besluitvorming en ruimtelijke doorwerking blijkt weerbarstig. Aan de hand van een pilot begeleid door het college van rijksadviseurs en concrete ervaringen van een wethouder en hoogheemraad wordt de discussie gevoerd. Overheden hebben een belangrijke rol in de besluitvorming en moeten bereid zijn hun bestuurskracht en instrumentarium in te zetten evenals marktpartijen zoals banken.
Klimaatkeuzes maken
Hoogleraar Herman Kasper Gilissen (Universiteit Utrecht) zoekt naar juridische oplossingen die de noodzakelijke transities kunnen vergemakkelijken. “Hoe lang willen we op hetzelfde pad doorgaan? Zijn er andere oplossingen voor klimaatgerelateerde risico’s?”, vraagt hij zich af. “Hoe zorg je dat we in 2050 ook veilig zijn en de beschikking hebben over zoetwater?” Voor het vinden van oplossingen kun je door een technische bril kijken, maar ook door een juridische. “Hoe kan het recht bijdragen en hoe vind je draagvlak voor beleidskeuzes?”
Superschaarse ruimte delen in de stad
De deelnemers aan deze workshop verkennen factoren die helpen bij gesprekken tussen verschillende partijen over hoe je waterveiligheid en ruimtelijke ontwikkelingen zoals woningbouw kunt combineren. Open en niet bang zijn om te beginnen, is het devies, ook als de randvoorwaarden nog niet helder zijn. Enkele deelnemers belichten ervaringen met concrete ontwikkelprocessen. Ze benadrukken onder meer het belang van gezamenlijk zoeken: “Niet alleen naar het ‘wat en hoe’, maar ook naar gedeelde belangen, drijfveren, behoeften en kwetsbaarheden.” Bij het stemmen over stellingen nemen de deelnemers letterlijk een positie in de zaal in. Er is veel verdeeldheid, maar de stelling “Ruimtelijk ontwerp moet minimaal 100 jaar vooruit kijken” krijgt bijna unanieme steun. De verwachtingen over wat je met technische oplossingen kan en moeten willen bereiken lopen meer uiteen.
Zeespiegelstijging
In deze workshop discussiëren deelnemers in kleine groepjes over diverse aspecten van zeespiegelstijging. Wat zijn bijvoorbeeld de gevolgen voor de Wadden, en voor primaire en regionale keringen? Ze bespreken onder meer de grote renovatie van de Zeesluis IJmuiden, de quickscan Centraal Holland (regionaal Deltaprogramma), de Procesaanpak Schiermonnikoog (Wetterskip Fryslân en HWBP) en de gezamenlijke verkenning van de gevolgen van zeespiegelstijging voor regionale watersystemen en waterkeringen (Unie van Waterschappen en Hoogheemraadschap van Rijnland).
NL2100 en verder
In deze workshop bespreken de deelnemers in kleine groepjes verschillende toekomstscenario’s voor Nederland: ‘Nederland 2120’ van Wageningen University & Research (WUR); de Ruimtelijke Verkenningen van het Planbureau voor de Leefomgeving (PBL); het Toekomstbeeld van de Programmatische Aanpak Grote Wateren (PAGW) en het ministerie van Landbouw, Visserij, Voedselzekerheid en Natuur (LVVN); het Toekomstatelier Wadden van het College van Rijksbouwmeester en Rijksadviseurs (CRa); en de Quickscan Centraal Holland. Daarbij komen verschillende vragen naar voren: hoe kun je klein beginnen? Hoe kunnen we leren van grote omwentelingen uit het verleden? Welke goede voorbeelden zijn er? En hoe weeg je tegenstrijdige doelen?
