Cathy Berx, gouverneur van de provincie Antwerpen, hield een keynotepresentatie over waterbeheer in Vlaanderen, dat – net als Nederland – steeds vaker kampt met wateroverlast en droogte. “Het is een gedeelde opgave, die bij uitstek grensoverschrijdend is.”
Nu al tekorten
Vlaanderen kampt enerzijds met steeds heviger hoosbuien, maar anderzijds met toenemende droogte, onder meer door een neerslagtekort en dalende zomerafvoer in de Maas. “Met name de droogte heeft een grote impact op veel sectoren in Vlaanderen”, vertelt Berx. “Veertig procent van de Vlaamse huishoudens is afhankelijk van het Maaswater: voor drinkwater, maar ook voor scheepvaart en de economie. Er zijn nu al regelmatig tekorten.”
Draaiboek
Elk beleid en elk overheidsoptreden zou moeten beginnen met een goed beeld van de waterbalans, stelt Berx. “En dus met een objectivering van de situatie. Pas dan kun je evidence-based beslissingen nemen. Daarbij is het cruciaal dat de governance zeer goed georganiseerd is: dat er tijdige waarschuwingen zijn, dat er een eenduidig beeld is en dat bestuurders met elkaar overleggen. In een draaiboek is vastgelegd hoe dat overleg eruit moet zien en hoe keuzes worden afgewogen.”
Stappenplan
Cruciaal in de Vlaamse aanpak is de Droogtecommissie, vertelt Berx. Daarin zijn alle waterbeheerders, afvalwaterzuiveraars en drinkwaterbedrijven vertegenwoordigd. Die commissie overlegt regelmatig over maatregelen voor besparing en optimale benutting. “Alle waterbehoeftige sectoren geven aan wanneer zij kampen met dreigende of daadwerkelijke waterschaarste”, legt Berx uit. “Dan wordt de balans opgemaakt tussen de vraag en de beschikbaarheid, en een inschatting gemaakt van de impact van tekorten. Wat zijn de risico’s voor de verschillende sectoren, en wat zijn de baten van eventuele maatregelen? Op basis daarvan kunnen bestuurders dan evidence-based beslissingen nemen over prioritair watergebruik.”
Pijnlijke maatregelen
Berx schetst voorbeelden van maatregelen in Vlaanderen die op die manier tot stand zijn gekomen: hogere tarieven voor boven gemiddeld gebruik van leidingwater; de verplichting om hemelwater op de vangen; en regulering van (grond-)wateronttrekkingen, waaronder permanente verboden rond natuurgebieden. Het zijn maatregelen die pijn doen, merkt ze op, maar die wellicht ook interessant zijn voor Nederland. “Het is een kwestie van durf.”
Samenwerking
Berx onderstreept het belang van geïntegreerde en toekomstgerichte doelen, waaronder het opstellen van een waterbalans voor regio’s en individuele waterlopen. De omslag moet worden gemaakt van reactief beleid bij crises naar een ruimtelijke inrichting die proactief is aangepast op de klimaatuitdagingen. Ze spreekt ten slotte de hoop uit dat Vlaanderen en Nederland op watergebied meer gaan samenwerken. “Het is niet alleen een ‘win’-, maar ook een ‘must’-beleid.”
“Het is cruciaal dat de governance zeer goed georganiseerd is"
