Natuur en water krijgen de ruimte in Maaspark Ooijen-Wanssum

Keesjan van den Herik over de ontwikkeling van Maaspark Ooijen-Wanssum

Op welke concrete manieren wordt er samengewerkt met (de thema's van) het Deltaprogramma?

'In Ooijen-Wanssum hebben we een aantal grote opgaven gecombineerd. Kijkend naar het Deltaprogramma, is de belangrijkste combinatie die we gemaakt hebben de hoogwaterbescherming en de rivierverruiming; het robuuster maken van het watersysteem. Dat zijn de grote deltathema’s op het gebied van waterveiligheid en zoetwater. We moesten dus de dijken verleggen en veel meer ruimte bieden aan de Maas. Dat hebben we gedaan door de dijken zo uit te leggen dat ze alleen het hoogst noodzakelijke beschermen. Plus dat ze voor de rest juist veel meer ruimte zouden bieden aan de rivier. Deze opgaven hadden we met een klassieke dijkversterking van de bestaande tracés kunnen oplossen, maar dan waren we heel veel rivierbed verloren voor de toekomst. Dat was dan echt afgesloten geraakt van het riviersysteem en dan werkt de rivier niet optimaal. We zijn ons toen, net zoals het Deltaprogramma, gaan verdiepen in een duurzame, langetermijnaanpak waarvan we over 50  jaar nog steeds kunnen zeggen: dat hebben we goed gedaan.'

'De opgaven in het gebied bleken groter dan gedacht. Vergelijk het met het verbouwen van een huis: je kunt nu de keuken aanpakken en na een paar jaar de woonkamer, maar dan loop je straks tegen problemen aan die het resultaat zijn van je eerste verbouwing. Het versterken van de dijk op de huidige plek en het maken van een klein hoogwatergeultje was namelijk geen duurzame oplossing. We moesten die dijk in een keer het op toekomstbestendige tracé leggen en dat is heel ingrijpend. Dat kwam neer op veel graafwerk en op het aanpassen van de infrastructuur. Eén grote verbouwing, maar dan wel gelijk goed.'

Wat is de meerwaarde van de maatregelen ten opzichte van maatregelen zonder de verbinding met het Deltaprogramma?

'Als we de verbinding met het programma niet hadden gelegd, hadden we het langetermijnperspectief verloren. Dan waren we aan het werk gegaan, met een perspectief van 10 tot 20 jaar. Voor je het weet moet je dan opnieuw aan de slag. Alle kortetermijnoplossingen zouden zijn uitgegroeid tot belemmeringen voor juiste oplossingen in de toekomst. Combineren van maatregelen was ook goedkoper dan volgtijdelijke uitvoering. Nu hebben we het geld in een keer goed besteed en heeft iedereen er vele decennia plezier van. Er zijn nu betere dijkontwerpen en er is veel ruimte voor de Maas. Daarnaast heeft het dorp Wanssum nu een rondweg en is verlost van de drukke provinciale weg door het centrum.'

'Maar we hebben ook enorme duurzaamheidsvoordelen bereikt. Bij een dijkversterking moet je alle klei laten aanvoeren. Die komt tegenwoordig uit België en zorgt dus voor een relatief grote CO2-voetafdruk. Voor Ooijen-Wanssum gebruikten we de grond die vrijkwam bij de rivierverruiming. Deze grond zou anders juist weer moeten worden afgevoerd. We werken dus met gebiedseigen grond en beperken zo onze voetafdruk. De rivierverruimingsmaatregelen konden we een-op-een inboeken voor het Kaderrichtlijn Water (KRW), een Europese richtlijn die voorschrijft dat de waterkwaliteit van de Europese wateren vanaf 2015 aan bepaalde eisen moest voldoen, zonder dat dit in de opdracht zat. Dat is allemaal bijvangst van die langetermijnaanpak.'

Wat zijn de grootste uitdagingen en hobbels?

'Met een integraal ontwerp met langetermijndoelen wordt je project niet makkelijker, maar wel beter. De grootste hobbel voor Ooijen-Wanssum was ervoor zorgen dat alle betrokken overheden, met elk hun eigen prioriteiten, samen op hetzelfde moment het geld op tafel legden. Voor de een kan de rivierverruiming nog even wachten, terwijl de ander veel haast heeft met de dijkversterking. De grootste uitdaging was de korte- en langetermijndoelen (en middelen) bij elkaar krijgen in één project. Alle partijen waren uiteindelijk bereid om op elkaar te wachten en het samen te doen. Want alleen ga je sneller, maar samen kom je verder.'
 

'Bij dit soort projecten kiest men vaak voor de makkelijke weg door de scope te beperken. Dan blijft het overzichtelijk en beheersbaar. Maar uiteindelijk, na enthousiast aan de opgaven te hebben gewerkt, hielden we met deze duurzame aanpak juist geld over. We waren we zelfs eerder klaar dan afgesproken.’

Welke tips geef je mee?

'Geef je team de kans om na te gaan wat nodig is voor je project. Begin niet gelijk met de scope, de planning en het budget bij het bepalen van hoofdzaak en bijzaak. Neem de tijd en ruimte om breed te verkennen. Doe dat als overheden samen en maak dan pas de afweging wat je wel en niet doet.'

'Een tweede tip is dat je een team moet formeren dat ook ‘best for project’ denkt. Er zijn veel projectmanagers en omgevingsmanagers die projecten klein houden en het vooral niet ingewikkeld willen maken. Bij gebiedsontwikkelingen zoals Ooijen-Wanssum, gaat het erom dat je team bestaat uit mensen die bereid zijn om de complexiteit aan te gaan en daar ook plezier in hebben.'

'Zorg tenslotte dat je er met een open visie in staat. Bewoners en bedrijven zullen met suggesties komen. Je moet begrijpen waarom ze met die suggesties komen en de bereidheid hebben die een plek in het project te geven. Tegelijkertijd moet je wel kritisch zijn, het moeten echt goede ideeën zijn en er moet zicht zijn op middelen. Anders wordt jouw project een verzamelbak van allerlei halfbakken wensen. Daar wordt het project niet beter van. Een team dat stevig in zijn schoenen staat,  en kennis heeft van het project in al haar facetten is daarbij onmisbaar. En tot slot: je moet een team hebben die plezier heeft en het aandurft om langetermijnideeën te verwezenlijken.'