'Bewustwording over gevolgen hittestress wordt groter bij gemeenten'

Edwin van der Strate over de Menukaart Hitte

Op welke concrete manieren wordt er samengewerkt met (de thema's van) het Deltaprogramma?

‘Samen met BZK, RVO, Klimaatverbond en &Flux kozen we bewust voor de drie thema's: gezondheid, gebied en gebouw. De Menukaart Hitte gaat over het hittebestendig inrichten van Nederlands gebouwde omgeving. Bij het ontwikkelen van de menukaart stelden we een aantal vragen, bijvoorbeeld wat gebeurt er in en rondom een gebouw als de hitte toeneemt? Wat gebeurt er met de gezondheid van bewoners? Binnen de menukaart kijken we dus niet alleen naar het gebied rondom de bebouwde omgeving, maar ook naar het gebouw (de binnenruimten) en gezondheid en gedrag van bewoners.’

'Met de menukaart kunnen gemeenten zien welke hitte-effecten er optreden op gezondheids-, gebouw- en gebiedsniveau. Dit kunnen allerlei soorten effecten zijn, bijvoorbeeld scholen, kinderopvangen en verpleeghuizen die te veel en te snel opwarmen waardoor veel (kwetsbare) bewoners mogelijk gevaar lopen, of de horeca die afnemende klandizie ondervindt tijdens hete periodes en de leefbaarheid die daalt in de stad door hitte.'

'Daarnaast laat de menukaart alle maatregelen zien die een gemeente, in samenwerking met partners, nu al kan nemen. Dit zijn bijvoorbeeld maatregelen als: nachtventilatie in woningen, inwoners informeren hoe zij hun woning koel kunnen houden en het opstellen van een lokaal hitteplan met daarin afspraken hoe thuisblijvende kwetsbare bewoners ondersteund worden.'

Wat is de meerwaarde van de Menukaart/de pilot?

'Gemeenten konden zich aanmelden voor een pilot, waarbij er gedurende zes maanden gewerkt werd met de menukaart. Uit alle aanmeldingen werden tien gemeenten geselecteerd. Voor elke gemeente is een startbijeenkomst georganiseerd en vervolgens een tweede werksessie  bij elke gemeente op eigen locatie waar ze allereest hebben geprioriteerd wat de belangrijkste knelpunten zijn waaraan ze willen werken en in de tweede werksessie projecten met oplossingen en maatregelen hebben bedacht. De leerpunten uit dit pilottraject worden nu gebruikt om tot een werkzame aanpak te komen die voor alle gemeenten bruikbaar is.'

‘Voor mij was het een grote meerwaarde dat veel verschillende mensen deelnamen aan de werksessies. Tijdens die bijeenkomsten ontstonden interessante gesprekken over de aanpak van hittestress, en het was mooi om te zien dat de bewustwording hierover groter werd. Niet alleen binnen de gemeentelijke organisaties, maar ook bij woningcorporaties en bij de mensen die zich bezighouden met het beheer van openbare ruimte. Ook wordt er een aanbod gedaan om in gesprek te gaan met een rijksambtenaar vanuit het ministerie van BZK om dan over het verloop van de pilot, de resultaten en hoe gemeentes verder willen met de aanpak over hittestress. Ik merkte dat gemeenten het fijn vinden dat er vanuit een hogere bestuurslaag aandacht is en actief wordt meegedacht. De kans dat het gebruik en het doel van de menukaart breder gedragen wordt binnen een gemeente, is daardoor groter.’

Wat zijn de grootste uitdagingen?

'We wilden de gemeenten concrete maatregelen meegeven over hoe je hittestress aanpakt, maar de vraag was hoe we dat gingen doen. Hoe wordt dat weergegeven op de menukaart en welke partijen hadden we hierbij nodig? Dankzij de werksessies kwamen allerlei ideeën naar voren, zoals samenwerkingen met woningcorporaties en waterschappen, maar ook met vervoersbedrijven als het gaat om schaduwplekken bij bushalten. Supermarkten werden ook genoemd als locaties om koffiehoekjes in te richten in een supermarkt, waar mensen tijdens een hittegolf even kunnen afkoelen.'

'Uiteindelijk beschreven we niet alleen de belangrijkste maatregelen op de menukaart, maar ook de gevolgen van hittestress en wanneer een gemeente echt ‘hitteproof’ is. Sommige maatregelen zijn nog niet breed van toepassing toegepast bij bepaalde gemeenten, of de werking is nog niet te kwantificeren maar uit praktijkervaringen weten we dat er wél effect is.  bijvoorbeeld omdat ze (nog) niet ingevoerd zijn bij gemeenten. Daarom besloten we met kleurcodes te werken, zo betekenen rode maatregelen dat deze (nog) niet in beeld zijn bij de meeste gemeenten, oranje maatregelen betekent dat het effect ervan nog niet duidelijk is en groene maatregelen worden ontwikkeld en/of al toegepast bij meerdere gemeenten.'

Welke tips geef je mee aan mensen die iets soortgelijks op willen zetten?

'Durf collega’s en andere leden uit jouw netwerk te betrekken bij jouw plannen. Neem contact met hen op en vraag ze om jou te helpen en hun kennis te delen, om zo samen hittestress aan te pakken. Op die manier zijn we goed voorbereid bij de volgende hittegolf. Ik heb alleen maar positieve geluiden gehoord tijdens de werksessies die we hebben georganiseerd en bij bijna iedere gemeente waren minimaal 20 mensen aanwezig vanuit gebied, gebouw en gezondheid die allemaal heel enthousiast waren.'

'Verder heb ik gemerkt dat het aanbieden van procesondersteuning, zoals nu door BZK gefaciliteerd, gemeenten enorm helpt om stappen te zetten en in actie te komen. En ik hoop dat die ondersteuning ook voor het vervolg van de menukaart door de BZK en de (staf) Deltacommissaris gecontinueerd kan worden. Want juist dat eerste stapje dat we nu gezet hebben, helpt om energie en een beweging op te zetten waarmee we nu merken dat pilot gemeenten verder gegaan en het vervolg ook zelf oppakken.'