Duurzame opslag van zoet water voor landbouw

Paula Schot en Pieter de Ruijter over Broedplaats Zoetwater Schouwen-Duiveland

Op welke concrete manieren wordt er samengewerkt met (de thema's van) het Deltaprogramma?

Paula: 'In het programma Broedplaats Zoetwater Schouwen-Duiveland, onderdeel van het Living Lab, is de gemeente Schouwen-Duiveland samen met onder andere provincies en waterschappen, agrariërs en onderwijsinstellingen aan de slag gegaan met de uitdagingen op het gebied van zoet water, een grote zorg op Schouwen-Duiveland. Wij zijn volledig omringd door zout water en met de veranderende weersomstandigheden zien we nu langere periodes van droogte afgewisseld met extreme buien en zware regenval. Omdat we geen enkele aanvoer van zoet water hebben, zijn we volledig afhankelijk van het regenwater. Bovendien wordt een groot deel van het overtollig regenwater nog te weinig benut om de zoetwatervoorraad aan te vullen en wordt afgevoerd naar zee. De uitdaging is dan ook de zoetwaterbeschikbaarheid te vergroten door het regenwater dat valt langer vast te houden op het eiland en het beschikbare water slimmer te benutten.'

Pieter: 'We werken aan verschillende duurzame zoetwateroplossingen, bijvoorbeeld met fieldlabs Zoetwater. Binnen de fieldlabs wordt door agrarische bedrijven intensief samengewerkt met experts en overheden. Zo wordt onderzocht hoe het watersysteem van de toekomst eruit kan zien. Door samen op te trekken ontstaat verbinding, vertrouwen en ook begrip. Uit de fieldlabs blijkt dat er best nog mogelijkheden zijn om zoet water vast te houden en verzilting tegen te gaan door maatwerk te leveren. Door water vast te houden in de hoger gelegen percelen met waterconserveringsstuwen of het peil lokaal aan te passen, kan meer zoet water worden vastgehouden en zoute instroom worden tegengegaan.’

Paula: ‘Eén ander mooi voorbeeld binnen de Broedplaats Zoetwater Schouwen-Duiveland is het beschikbaar stellen van bodem- en watercoaching. Dit wordt ook gesubsidieerd door de gemeente. Voor agrariërs is goed bodem- en waterbeheer erg belangrijk, want een vruchtbare bodem vormt de basis voor plantaardige productie. Goed bodem- en waterbeheer zorgt ervoor dat de bodem beter water kan vasthouden. Tijdens het bodem en watercoaching-project gaan agrariërs samen met de bodem- en wateradviseur op zoek naar effectieve kansen voor het verbeteren van de bodemkwaliteit op hun perceel. Dit doen ze om de afhankelijkheid van zoet water van buiten het gebied te verminderen. Uiteindelijk zijn 25 agrariërs met een bodem- en watercoach aan de slag gegaan. Samen bekeken ze hun eigen perceel en kregen concrete aanwijzingen: welke maatregelen kunnen ze zelf nemen? Dat zijn vaak de kleine stapjes, maar met een groot effect. Ze kunnen er jarenlang profijt van hebben. Het mooie van deze samenwerking is dat wij als agrarische sector goede communicatie hebben met onze gemeente. Je schakelt dan heel makkelijk op bepaalde thema 's en dat is onze kracht op Schouwen-Duiveland. We zijn een eiland en daardoor vinden we elkaar snel.'

Wat is de meerwaarde van de maatregelen ten opzichte van maatregelen zonder de verbinding met het Deltaprogramma?

Paula: 'Samen, zowel de overheden als de agrariërs, weten we wat er te doen staat, namelijk: werken aan een klimaatbestendige zoetwatervoorziening. Doordat je met elkaar samenwerkt weet je wat je aan elkaar hebt. De kracht is dat je niet vanuit een overheid zegt wat een bedrijf moet gaan doen, maar dat je met elkaar constateert dat je één grote uitdaging hebt. Als overheid ga je het gebied in en samen met de agrariërs kijk je wat je kan proberen om te zorgen dat we een deel van die uitdagingen oplossen. Er worden proeven en experimenten gedaan op de percelen van de agrariërs en daar zien we dat de bereidheid om mee te werken groot is. Dat heeft tijd nodig gehad, maar door klimaatverandering zoals hitte en droogte, zie je dat die bereidheid door de jaren heen groter is geworden.’

Pieter: ‘Helemaal mee eens. Wij zien dat wij als agrariërs worden gewaardeerd in wat wij doen. De gemeente staat naast ons in deze samenwerking en dat is onze kracht en meerwaarde. Samen kijken we naar wat er aan de hand is. Doordat de gemeente met ons meekijkt als sector, geeft dat een boost aan de samenwerking. Wij weten wat we met elkaar aanpakken en wat we aan elkaar hebben. De bodem- en watercoaching is iets heel concreets. Het zijn kleine stappen en de problemen zijn hierbij niet direct opgelost, maar de agrariër is wel informatie en wat tools rijker.'

Wat zijn de grootste uitdagingen en hobbels?

Paula: 'We worden ingehaald door het klimaat en onze bevolking vergrijst. Het opslaan van zoet water wordt steeds belangrijker door het extreme weer, dus je hebt weinig tijd om plannen te bedenken en te evalueren. Gelukkig kunnen we door de goede samenwerking snel schakelen. Een uitdaging is nog het grootschalig uitrollen van de in de broedplaats Zoetwater Schouwen-Duiveland gevonden oplossingen voor het vergroten van de zoetwaterbeschikbaarheid.'

Pieter: 'Tegelijkertijd zien we dat de jongeren uit Schouwen-Duiveland wegtrekken. Hoe houden we onze jongelui op ons platteland? Iedereen gaat studeren buiten Zeeland en trekt dus weg. Dus hoe houden we hen op Schouwen-Duiveland, hoe houden we het hier interessant? En hoe kunnen we mensen krijgen die innovatief zijn?'

Welke tips geef je mee?

Paula: 'Focus op de relatie en maak duidelijk wie verantwoordelijk is. Vaak zie je tussen overheden dat er een gedeelde verantwoordelijkheid is, maar dan is eigenlijk niemand echt verantwoordelijk. We hebben als gemeente een projectleider aangesteld. Deze persoon brengt mensen bij elkaar en zo blijft er niets liggen. Aan de andere kant moet je een organisatie hebben op het land die het verband zoekt met zijn achterban, zoals ZLTO in ons geval. De gemeenteraad van Schouwen-Duiveland staat erachter dat er middelen vrijgemaakt moeten worden of dat er keuzes gemaakt moeten worden. Het is duidelijk dat je namens de groep hebt gesproken, gewoon echt weet wat er speelt en dat je één aanspreekpunt hebt.'