Foto Zangeres Marlene Bakker zingt in het Gronings over de Waterwolf. Bron: Valerie Kuypers

Hoe kunnen we Nederland veilig, mooi en leefbaar houden én klimaatbestendig maken? Moeten we harde grenzen gaan stellen aan ruimte- en watergebruik? En hoe pak je dat écht integraal aan? Dat zijn centrale vragen tijdens het veertiende Nationaal Deltacongres, op 9 november 2023 in Groningen.

Nu voor later

Ruim 1.300 mensen treffen elkaar in Martiniplaza Groningen. De dag valt samen met het verschijnen van de Tussenbalans van het Kennisprogramma Zeespiegelstijging – en ook de nieuwe klimaatscenario’s van het KNMI liggen nog vers in het geheugen. De urgentie is groot maar, zo blijkt vandaag, er zijn ook kansen om Nederland mooier, veiliger, groener en leefbaarder te maken. Het motto van het congres, ‘Nu voor later’, past goed bij de optimistische sfeer die duidelijk voelbaar is.

“De deltacommunity wordt steeds diverser”, zegt deltacommissaris Peter Glas tijdens de plenaire opening. “Het zijn niet alleen bestuurders en experts, maar ook de gewone mensen in wijken.”

Interview met Deltacommissaris Peter Glas. Bron: Martijn Beekman

Kaart op tafel

Het plenaire gedeelte van het Deltacongres staat onder leiding van Eva Kuit. Reinout Douma en Marlene Bakker openen de dag met een live-vertolking van het Groningse ‘Laid van de Wotterwolf’ (Lied van de Waterwolf): “Ik ken de toal van wotter / ‘t Stroomt al joaren deur mie hèn.” (“Ik ken de taal van water/’t stroomt al jaren door mij heen.”)

René Paas, commissaris van de Koning in Groningen, vertelt de aanwezigen over projecten in zijn provincie. De bestuurlijke opgaven zijn hier groot, met onder meer de aardbevingsschade. Juist daarom moeten we volgens Paas de opgaven integraal aanpakken. “Het aantrekkelijke van een provincie besturen”, zegt hij, “is dat je de kaart op tafel kunt leggen, en dan al die dossiers letterlijk bij elkaar ziet komen.”

Van vergiet naar spons

“Een leefbare en veilige delta is een gezamenlijke verantwoordelijkheid”, zegt Mark Harbers, demissionair minister van Infrastructuur en Waterstaat, in een videoboodschap. “We gaan Nederland omvormen van een groot vergiet naar een spons. Dat is nú nodig om later te kunnen leven in een mooie, veilige en leefbare delta.”

Marjan Slob
Denker des Vaderlands, Marjan Slob, en haar column over solidariteit. Bron: Martijn Beekman

Marjan Slob, Denker des Vaderlands, spreekt over het belang en de betekenis van solidariteit: naast duurzaamheid en flexibiliteit een van de basiswaarden van het Deltaprogramma. Ze roept op om scherp te maken wat we onder solidariteit verstaan. Mensen hebben volgens haar ook zelf een verantwoordelijkheid om klimaatschade te voorkomen. Maar op korte termijn kunnen ze niet veel doen, en daarom is solidariteit gepast. “Op langere termijn is toch gedragsverandering onvermijdelijk.”

Lees de column hier terug

Bekijk het videoverslag van de dag

Deze video toont een registratie van het Nationaal Deltacongres 2023. Dit congres werd gehouden in het Martiniplaza in Groningen. Verschillende podiumpresentaties, workshops en activiteiten van die dag worden kort en fragmentarisch getoond. Diverse sprekers en mensen van de organisatie komen aan het woord, maar ook een aantal bezoekers reflecteert op wat de samenkomst voor hen betekent. 

(ENERGIEKE MUZIEK)

Bij de Martiniplaza in Groningen verzamelen bezoekers zich voor het Nationaal Deltacongres. Deltacommissaris Peter Glas schudt mensen de hand bij binnenkomst. 

PETER GLAS: "Welkom."

Beeldtitel: 
Nationaal Deltacongres 2023

Marlene Bakker zingt 'Het lied van de Waterwolf' op het podium.

MARLENE BAKKER (ZINGEND): "... en zo binnen wie soamen en zo glieden wie deur de tied en zo daanzen wie mit nkander en zo is 't nooit meer 'n stried... "

Dagvoorzitter Eva Kuit heet het publiek welkom in een grote zaal. 

EVA KUIT: "Een geweldig begin van dit 14de Deltacongres. Welkom in Groningen allemaal."

Ze interviewt René Paas, Commissaris van de Koning in Groningen, op het podium. 

RENÉ PAAS: "Een wat verder weg liggend gevolg daarvan is, dat niet alleen de dijken wat hoger zijn geworden, maar dat er ook allerlei natuurgebieden zijn aangelegd. Voor een deel ook in Drenthe, waar we veel water opvangen."

Demissionair minister van Infrastructuur en Waterstaat, Mark Harbers, spreekt via een videoboodschap de zaal toe.

MARK HARBERS: "Een aantal van jullie is er vast bij geweest: 10 december 2019, de noordkust van Groningen."

Peter en Eva reiken een prijs uit op het podium. Het gaat om de winnaar van het Zonnetje 2023 en Lucy Bathgate en Henri van Wylick hebben deze prijs gewonnen met het levend water in het Spoorpark Tilburg. 

PETER: "De winnaar is Spoorpark Tilburg."
 
EVA: "Kom er maar bij, Lucy en Henri."

LUCY BATHGATE: "Wij bieden in de vijver ruimte om het regenwater op te vangen. Dat is 2170 m3 water per regenbui."

Peter Glas praat met een reporter, die vanachter de camera bezoekers en medewerkers interviewt, maar onhoorbaar en onzichtbaar blijft.  

PETER: "Dat we dit elk jaar doen, is wat mij betreft ontzettend belangrijk. Het is een moment dat iedereen bij elkaar komt en die gemeenschap dijt ook uit. Het past niet meer allemaal in de zaal."

Rijksbouwmeester Francesco Veenstra houdt een presentatie op het podium.

FRANCESCO VEENSTRA: "Ik laat het voorbeeld van Blije zien, omdat het voor mij symbool staat voor wederkerigheid."

Denker des Vaderlands Marjan Slob houdt een lezing voor de grote zaal met bezoekers. 

MARJAN SLOB: "Kijk wat hier gebeurt. Solidariteit trekt een muur op. En die muur beschut de mensen binnen, maar sluit ook mensen uit."

Peter staat naast Eva op het podium. Hij nodigt een man uit om een schop in een met aarde gevulde kruiwagen te steken. 

PETER: "Het is een onvermijdelijkheid dat we de consequentie nemen van waar we wonen. Iedere schop in de grond klimaatbestendig. Dat vond ik zo mooi. Uit de klei en zet hem erin."

(APPLAUS)

De man wordt geïnterviewd voor de camera. Het is Co Verdaas, de nieuwe deltacommissaris. 

CO VERDAAS: "Het is heel bijzonder om hier op dit Deltacongres geïntroduceerd te worden als de volgende deltacommissaris. Maar vandaag gaat het zeker niet om mij. In de toekomst ook niet."

Eva en Peter schudden Co de hand op het podium. 

EVA: "Heel erg bedankt." 

(APPLAUS)

(ENERGIEKE MUZIEK)

Bezoekers ontmoeten elkaar in de lobby. Sessievoorzitter Maarten Bouwhuis houdt een presentatie op het grote podium. 

MAARTEN BOUWHUIS: "Dit antwoord betekent niet dat ingrijpen in de ruimtelijke ordening een soort van enige oplossing kan zijn."

Samen met twee anderen voert Ester Barendregt een gesprek op het podium. 

ESTER BARENDREGT: "Dat betekent dus ook dat, mochten er nieuwe inzichten komen, dan horen wij het ook graag."

(APPLAUS)

Ten aanzien van de zaal overhandigt Peter een dame een rapport. Het rapport heeft de titel: 'Nederland Klimaatadaptief'. 

PETER: "Het is een mooi, dun rapport. Dus niemand heeft een excuus om dit niet te lezen."

Bezoekers bekijken interactieve stands. Adviseur klimaatbestendig waterbeheer Rijkswaterstaat, Mare de Wit, wordt geïnterviewd voor de camera. 

MARE DE WIT: "Ik werd vooral gegrepen door het oproepen tot het solidair zijn met alles wat er om ons heen gebeurt, ook buiten onze grenzen, maar ook met toekomstige generaties. En dát gesprek durven voeren."

Mare geeft een workshop aan een groep mensen in een kleinere zaal. 

MARE (TEGEN BEZOEKERS): "Sowieso kun je aangeven of je voor of tegen bent."

Andere bezoekers wonen een presentatie bij van schrijver Erik-Jan Harmens in zijn hoedanigheid als 'jargonpolitie'. 

ERIK-JAN HARMENS: "Nee, Erik-Jan, dat is staand beleid."

Weer anderen spelen samen een spel. Een oudere dame en een jongeman nemen samen plaats in een Volkswagenbusje dat in de lobby geparkeerd staat. 

JONGEMAN: "Dat het superbelangrijk is in Nederland om over water te praten, alleen dat de jeugd en jongeren er nauwelijks van op de hoogte zijn wat dat nou betekent. Daarom gaan wij de Hydrologische HipHop Opera starten."

De jongeman houdt een flyer omhoog naar de camera. Op het grote podium spreekt Joris Geurts van Kessel, directeur Waterveiligheid, rivieren en zee. 

JORIS GEURTS VAN KESSEL: "En vandaag ben ik alweer terug in Groningen, omdat er niks boven Groningen gaat. Ik zou zeggen, neem ons mee."

Het Kennisprogramma Zeespiegelstijging wordt gepresenteerd door Annemiek Roeling en Jos van Alphen. Annemiek is programmamanager Kennisprogramma Zeespiegelstijging en Jos is projectleider lange termijnopties Kennisprogramma Zeespiegelstijging. 

ANNEMIEK ROELING: "Als Nederland moeten wij ons voorbereiden op die toekomst en ook op een verre toekomst."

JOS VAN ALPEN: "En het gaat dan niet alleen om hoe we met de kust omgaan, maar vooral wat we met de rivierafvoer doen."

Een groep mensen heeft een vraaggesprek op het podium van de grote zaal. Onder hen is Frank Jorna, lid van het Dagelijks Bestuur Wetterskip Fryslan. 

FRANK JORNA: "Kijk, we hebben in Friesland ook een beetje een soepbord qua landschap."

Bezoekers en sprekers praten met elkaar in de lobby. Enkelen van hen worden door de reporter geïnterviewd naar hun bevindingen. 

MAN: "Ik vond het inspirerend, een heel mooie bijeenkomst."

JONGEMAN: "Een heel inspirerende dag met veel aandacht voor de toekomst."

JONGE VROUW: "Nu nog een beetje de daadkracht, ook bij onze bestuurders om moeilijke keuzes te maken."

PETER: "Ja, dit was mijn laatste. Prachtig."

Beeldtekst:
Nationaal Deltacongres 2023

Naar voren kijken

Deltacommissaris Peter Glas blikt terug op veertien jaar geleden, toen Nederland voor het eerst een deltacommissaris kreeg. “Sindsdien is er iets veranderd: we kijken niet alleen terug, maar consequent naar voren.” Glas signaleert nog meer positieve ontwikkelingen. Zo is de financiële sector steeds meer doordrongen van niet alleen de risico’s, maar vooral ook de kansen die klimaatadaptatie biedt. “Deze sector kan een positieve rol spelen in de transitie. Ik ben daarover hoopvol.” 

Nieuwe deltacommissaris Co Verdaas neemt de schop aan van Peter Glas. Bron: Martijn Beekman

Nieuwe deltacommissaris

Dit Deltacongres is het laatste congres van deltacommissaris Peter Glas. Vanaf 1 december 2023 neemt Co Verdaas, dijkgraaf van Waterschap Rivierenland en hoogleraar gebiedsontwikkeling aan de TU Delft, het stokje van hem over. Verdaas laat doorschemeren dat hij veel ideeën heeft. “Er zit ontzettend veel kapitaal in deze gemeenschap. Dat wil ik graag ontginnen en samen een verhaal bouwen.”

Tijdens de plenaire bijeenkomst maakt de deltacommissaris ook de winnaar van ‘het Zonnetje’ bekend en gaat de Deltafilm 2023 in première. Rijksbouwmeester Francesco Veenstra zegt in zijn keynotespeech dat er fundamentele ruimtelijke transities op ons afkomen. “In plaats van ‘meer en groter’ moet het in het vervolg ‘beter’.”

"Ik ben hoopvol over de rol die de financiële sector kan spelen in de transitie" - Deltacommissaris Peter Glas