Foto Jelle-Jan Pieterse en Hugo Ekkelenkamp op de productielocatie van de zetsteen. Bron: Hoogwaterbeschermingsprogramma
Een sterke en toekomstbestendige dijk. Bekleed met zetstenen gemaakt van bagger. In een innovatietraject van het Hoogwaterbeschermingsprogramma (HWBP) rondom de dijkversterking Hansweert laten Jelle-Jan Pieterse en Hugo Ekkelenkamp zien dat het mogelijk is.
Bagger in de hoofdrol
Zetstenen zijn een belangrijk onderdeel voor dijken, golfbrekers en andere waterbouwkundige werken. Deze zware zuilen of blokken worden dicht tegen elkaar op de dijk geplaatst. Ze voorkomen dat golven de dijken beschadigen. Dijken krijgen nu meestal zetstenen van beton, maar de kosten en de milieu-impact daarvan zijn relatief hoog. Dus wat als lokaal gewonnen bagger een glansrol kan spelen in de productie van zetsteen? Bagger wordt nog vaak gezien als afval. Terwijl het vol zit met waardevolle grondstoffen voor hergebruik. Dat is precies wat Waterschap Scheldestromen samen met onderzoeks- en adviesbureau NETICS wil aantonen.
Pieterse en Ekkelenkamp interesseren zich sinds hun studie al mateloos in duurzaam bouwen met bagger. En die interesse beperkt zich niet tot werktijd. ‘Zo gingen we een keer samen wielrennen langs de dijk en kreeg Jelle-Jan een lekke band’, zegt Ekkelenkamp. Pieterse: ‘Dat was toevallig bij de Museumglooiing van het Watersnoodmuseum. Bij het zien van al die zetstenen dachten we: Dat moet toch ook van bagger kunnen?’

Een zetsteen-receptenboek
NETICS ontwikkelde een unieke GEOWALL®-pers. Onder extreem hoge persdruk produceert de pers stevige zetstenen van baggerspecie. Door het samendrukken hoef je maar weinig bindmiddelen toe te voegen. Het resultaat? 100% circulaire blokken met een lage CO2-footprint, gemaakt van bagger, in dit geval uit omgeving Hansweert. In het lab bekijkt het team alvast hoe de zetstenen in diverse samenstellingen zich in de praktijk gedragen. Pieterse: ‘We kijken hoe sterk de verschillende recepten zijn, maar bijvoorbeeld ook of planten en wieren zich thuis voelen op de baggerspecie en groeien op en rondom de zetstenen.’
'Als dit ons lukt, gaat er een wereld aan nieuwe mogelijkheden open.'
Pieterse: ‘We kijken hoe sterk de verschillende recepten zijn, maar bijvoorbeeld ook of planten en wieren zich thuis voelen op de baggerspecie. De prestaties van de verschillende samenstellingen nemen we op in een receptenboek.’ Zetsteen is een veeleisend product, vertelt Pieterse: ‘Afwisselend ligt het droog en wordt het door krachtige, zoute golven over¬spoeld. Daarom maken we een proefvak om de zetstenen op ware grootte een aantal jaren achter elkaar te monitoren.’
Een soepele samenwerking
Het innovatieproject kent veel betrokkenen: het waterschap, NETICS, aannemer Van Oord, Deltares én een klankbordgroep. Maar de samenwerking verloopt soepel, volgens Pieterse: ‘Wat daarbij helpt, is dat we de taakverdeling direct helder hebben vastgelegd. Zo zorgt het waterschap in deze fase voor de faciliteiten en voert NETICS samen met de aannemer de pilot uit. En we betrekken elkaar constant bij het proces.’ Juist in zo’n pilotproject is daar ruimte voor, merkt Ekkelenkamp. ‘Dit team zit vol enthousiasme en ideeën. Dat zorgt voor leuke overleggen waarin we successen én uitdagingen delen.’

Bouwen met bagger
Niet alleen waterschappen kijken reikhalzend uit naar de resultaten. Ook aannemers, overheden en wetenschappers zijn razend benieuwd. Logisch, vindt Ekkelenkamp: ‘Als dit ons lukt, gaat er een wereld aan nieuwe mo¬gelijkheden open. Breuksteen, bestrating en bouwblokken voor bijvoor¬beeld geluidswallen: deze baggerpers kan het allemaal.’ Het doel van dit project is dat bouwen met bagger gemeengoed wordt in de hele sector, vertelt Pieterse: ‘Een belangrijke stap in het behalen van de klimaat-doelstellingen, want het project toont aan de nieuwe zetsteen milieukosten en in potentie productiekosten bespaart.’
Tijdens het afgelopen Nationaal Deltacongres in Haarlem overhandigde directeur Erik Wagener het Projectenboek 2023 van het HWBP vol trots aan deltacommissaris Peter Glas. Dit jaar is het thema van het boek Samen innoveren. Het boek geeft inzicht in alle HWBP-projecten van 2023 tot 2028. Dijkwerkers vertellen hoe zij Nederland veiliger maken met slimme en creatieve oplossingen. Maar ook door kéihard te werken. Ben jij een dijkwerker en heb je na het lezen van dit artikel interesse in het projectenboek over Samen innoveren? Kijk dan op de website van het HWBP en download je eigen exemplaar. Of vraag een fysiek exemplaar aan.