Signaalgroep: Meer aandacht voor maatschappelijke thema’s'

De Signaalgroep rapporteert sinds 2016 aan de Deltacommissaris over ontwikkelingen rondom het klimaat. Denk aan wetenschappelijke inzichten over droogte, extreme regenval en zeespiegelstijging. Het Nationaal Deltaprogramma neemt deze signalen vervolgens mee in hun keuzes op het gebied van waterveiligheid, zoetwater en klimaatadaptatie. ‘Bij adaptief beleid moet je tijdig kunnen bijsturen op basis van de huidige en toekomstige omstandigheden. Klimaatverandering is grillig en vraagt dus om improvisatievermogen’, legt Bart van den Hurk uit. Naast zijn werkzaamheden als onderzoeker bij Deltares is hij voorzitter van de Signaalgroep. ‘Voor het Deltaprogramma is het belangrijk dat alle signalen rondom klimaatverandering op een plek worden samengebracht en geduid. De Signaalgroep vervult deze rol. We proberen onderbuikgevoel wetenschappelijk te onderbouwen.’

Nieuw: uitwerking actuele thema’s

Naast een update van eerdere signalen gaat de Signaalgroep dit jaar dieper in op drie actuele thema’s: maatschappelijke weerbaarheid, grip op grilligheid en ruimtelijke ontwikkelingen. 'Een logische stap', aldus Van den Hurk. 'Aan het begin waren we puur gericht op klimaat, maar ontwikkelingen in onze maatschappij spelen een steeds grotere rol. Denk bijvoorbeeld aan het vertrouwen in overheden en de rol van particulieren in de klimaatopgave. Deze hebben invloed op hoe je keuzes maakt en maatregelen uitvoert. Wat verwacht de gemiddelde Nederlander bijvoorbeeld van de overheid op het gebied van klimaat? Zulke vragen hebben we uitgewerkt in de drie thema’s.'

Zelfredzaamheid

De Signaalgroep is primair gericht op organisaties binnen het Deltaprogramma, maar volgens Van den Hurk zijn de jaarlijkse signalen ook nuttig voor andere overheden en maatschappelijke organisaties. 'De uitgewerkte thema’s zijn goed toepasbaar op een breed klimaatbeleid.'

Als voorbeeld noemt Van den Hurk het thema ‘maatschappelijke weerbaarheid’. ‘Door de overstromingen in Limburg is het belang van zelfredzaamheid en crisismanagement weer duidelijk geworden. Dit is de 3e laag in Meerlaags Veiligheid. Maar traditioneel vertrouwen Nederlanders er juist op dat overheden alle opgaven rondom waterveiligheid oplossen. Dan loop je het risico dat men denkt: moet ik het opeens zelf gaan oplossen, we waren toch veilig? Het is cruciaal om ook tijdens de zogenaamde ‘koude fase’ mensen voor te lichten over waterveiligheid. Daar begint de maatschappelijke weerbaarheid.’

Leren van verleden en toekomst

Verder ziet de Signaalgroep een belangrijke rol voor klimaatstresstesten op regionaal niveau. ‘Daar kunnen heel veel mogelijke scenario’s, dilemma’s en keuzes uit rollen voor beleidsmakers. Wat gebeurt er bijvoorbeeld als de hoeveelheid regen in Limburg in 2021 in een andere regio valt? Met deze benadering zet je veel stappen in het proces van risicobeheersing op een rij, om ze vervolgens kritisch te bekijken en waar nodig aan te passen. Je moet namelijk nooit een kans laten liggen om te leren van het (recente) verleden. Het helpt in de zoektocht van onze samenleving naar controle op het gebied van klimaatverandering. Rondkijken en waarschuwen horen daar ook bij, zoals we bij de Signaalgroep jaarlijks doen.’