Foto Luchtfoto van huidige waterbekkens in Andijk. Bron: PWN
Toenemende droogte en hitte door klimaatverandering zorgen niet alleen voor watertekorten, maar in het IJsselmeer ook voor verzilting en algenbloei. Het IJsselmeerwater wordt gebruikt voor drinkwater in Noord-Holland en voor zoetwatervoorziening van Noord-Nederland. Om te zorgen dat het IJsselmeer ook in de toekomst nog een betrouwbare drinkwaterbron blijft, werkt drinkwaterbedrijf en natuurbeheerder PWN aan plannen voor een klimaatbuffer in het IJsselmeer.
Verminderen, vergroten, versterken
Drinkwaterbedrijf en natuurbeheerder PWN levert drinkwater in 1,7 miljoen inwoners van Noord-Holland. Om de effecten van klimaatverandering en de groeiende drinkwatervraag op te vangen, werkt het bedrijf nu al aan oplossingen voor de toekomst. PWN zet in op het verminderen van het watergebruik om de groeiende vraag af te remmen. Tegelijkertijd onderzoekt het hoe het de drinkwaterproductie plaatselijk kan vergroten om de groeiende watervraag die lokaal ontstaat door bevolkingsgroei op te vangen. Met een klimaatbuffer wil het bedrijf de belangrijkste zoetwaterbron, het IJsselmeer, versterken, zodat het een robuuste, stabiele bron voor het maken van drinkwater blijft.
De beoogde klimaatbuffer bij Andijk (Noord-Holland) bestaat uit drie grote, diepe waterbekkens omringd door een nieuw aan te leggen natuurgebied. Met de klimaatbuffer wil PWN meerdere vliegen in één klap slaan: meer water vasthouden voor de zoetwatervoorziening, de drinkwaterproductie robuuster maken én de ecologie in het IJsselmeer verbeteren. Het bedrijf wil de klimaatbuffer van circa 100 hectare omstreeks 2028 realiseren is het gesprek hierover begonnen met Rijk en regio.
Oplossing voor toekomstige droge jaren
PWN neemt momenteel met de twee huidige bekkens in Andijk zo’n 80 miljoen m3 IJsselmeerwater per jaar in voor drinkwaterproductie In tijden van hevige droogte is er echter minder IJsselmeerwater beschikbaar en ligt verzilting vanuit de Waddenzee op de loer. Het zout dat via de sluizen binnendringt wordt weg gespoeld door IJsselmeerwater af te voeren richting de Waddenzee. Drinkwater moet namelijk voldoen aan strenge kwaliteitseisen, die bij stevige verzilting op het IJsselmeer moeilijk te halen zijn. Met de voorraad van de huidige bekkens kan PWN slechts een kleine week zonder IJsselmeerwater. Daarna moet er weer IJsselmeerwater worden ingenomen, ook als het water eigenlijk te zout is.
De nieuwe klimaatbuffer moet een capaciteit hebben om wel 1 tot 2 maanden zonder IJsselmeerwater te kunnen.
De nieuwe klimaatbuffer moet een capaciteit hebben om wel 1 tot 2 maanden zonder IJsselmeerwater te kunnen. Het IJsselmeerwater mag dus vaker een fractie zouter zijn en dat geeft veel lucht: er hoeft minder waardevol zoetwater ingezet te worden om binnendringend zout bij de Afsluitdijk weg te spoelen. Zo blijft er bovendien meer water beschikbaar voor andere gebruikers.
Meer natuur
Voordat het IJsselmeerwater wordt opgevangen in de waterbekkens van de klimaatbuffer, stroomt het eerst door een nieuw natuurgebied van ongeveer 150 hectare. Dat gebied wordt met het vrijgekomen zand uit de bekkens aangelegd. Het natuurgebied scheidt de bekkens van de rest van het IJsselmeer. Het bestaat uit natuurlijke overgangen van land naar water die in het gebied rondom het PWN-terrein momenteel juist ontbreken, maar heel belangrijk zijn voor de ecologie in het IJsselmeer. Planten en vissen vinden hier plek om (op) te groeien. Het landschap bestaat uit overstroombare graslanden, rietmoeras en ondieptes met ondergedoken waterplanten. Het IJsselmeerwater dat PWN inneemt voor het maken van drinkwater wordt in de toekomst voorgezuiverd in dit natuurlijke landschap en in de diepe bekkens. Dat scheelt stappen in het intensieve zuiveringsproces voor de waterlevering van PWN. Zo draagt de natuur met een zuiverend landschap bij aan het verduurzamen van de drinkwaterproductie.
Innovaties
Op het terrein van PWN in Andijk vindt de komende jaren een proef plaats om te onderzoeken hoe de natuur, ecologie en waterkwaliteit van de klimaatbuffer zich ontwikkelen. Wageningen, Environmental Research, Rijkswaterstaat en de Rijksdienst voor Ondernemend Nederland (RVO) werken samen bij het vormgeven van deze proef, ondersteund door TKI-Deltatechnologie. Deze samenwerking zorgt voor goede lessen voor het verdere ontwerp, de realisatie en het operationeel beheer van de uiteindelijke klimaatbuffer.
Gedurende het traject werkt PWN ook met een Digital-twin van de klimaatbuffer. Het digitaal model bootst de werking en de impact na. Dit helpt bij het vormgeven en leren kennen van de uiteindelijke klimaatbuffer, maar ook om input te leveren aan slim watermanagement in het IJsselmeergebied.
Project Wieringerhoek
De Klimaatbuffer IJsselmeer draagt bij aan de doelen van het project Wieringerhoek, dat onderdeel is van de Programmatische Aanpak Grote Wateren (PAGW) en Agenda IJsselmeergebied 2050. Het Rijkswaterstaat-project Wieringerhoek (grofweg het gebied tussen Enkhuizen en Den Oever) richt zich op het verbeteren van de ecologie, onder andere via het toevoegen van ontbrekende land-waterovergangen én het versterken van de verbinding tussen de zoute Waddenzee en het zoete IJsselmeer.
Werkbezoek Peter Glas
Deltacommissaris Peter Glas bracht recentelijk een bezoek aan de waterbekkens in Andijk. Op locatie presenteerden Myrthe Fonck en Koen Zuurbier van PWN de plannen voor de nieuwe klimaatbuffer. Glas: ‘Het wat en waarom weten we, maar de hoe ligt nu op tafel, en dat begint met een goed en gedragen plan.’
