Foto Luchtfoto van de Oosterschelde. Bron: Edwin Paree
Het icoonproject “Innovatieve Waterkerende Landschappen” ontwikkelt een nieuwe visie en aanpak voor een klimaatbestendige kustverdediging in de Vlaams-Nederlandse delta. Ook worden combinaties van veiligheid, natuurontwikkeling en andere gebruiksfuncties in waterkerende landschappen onderzocht. Denk aan het kweken van voedsel, zoals zilte teelten.
‘Innovatieve Waterkerende Landschappen is onderdeel van het Vlaams-Nederlands samenwerkingsplatform Deltavraagstukken, en onderzoekt hoe we onze veilige en welvarende delta leefbaar en klimaatbestendig kunnen houden,’ vertelt Jouke Heringa van de HZ University of Applied Sciences namens het platform. Paul de Beer, Manager Programma Zuidwestelijke Delta, vult aan: ‘De opgaven en de aanpak van het icoonproject zijn een concrete uitwerking van de Gebiedsagenda Zuidwestelijke Delta 2050. Drie projecten dragen bij aan de kennisontwikkeling rond Innovatieve Waterkerende Landschappen. En die kennis hebben we heel hard nodig om de Zuidwestelijke Delta klimaatbestendig in te richten.’
Veilige en welvarende delta
In het icoonproject werken overheden, ondernemers, kennisinstellingen en maatschappelijke organisaties en inwoners intensief met elkaar samen, met het Wereld Natuur Fonds (WWF) als actieve partner. Bas Roels: ‘Voor WWF zijn waterkerende landschappen de weg naar de toekomst. Een toekomst waarin we met de natuur als bondgenoot werken aan een veilige en welvarende delta.’
Project 1: Werken met Waterlandschappen
Dit project onderzoekt nieuwe verdienmodellen voor de natuurlijke inrichting van overgangszones voor land en water in zoete wateren en estuaria. Mascha Dedert, programmamanager bij de Zeeuwse Milieufederatie en onderzoeker bij de HZ, legt uit: ‘De nadruk ligt hierbij op het landschap achter de dijk en het hergebruik van slib in drie gebieden: de Noord-Hollandse IJsselmeerkust en de estuaria in de Zuidwestelijke Delta en Eems-Dollard. Via bootcamps en Living Labs zoeken we naar win-winsituaties voor recreatie, landgebruik en waterbouw, die tegelijk de kwaliteit van de natuur en de klimaatbestendigheid versterken.’
Van Groningen tot de Zuidwestelijke Delta
‘Tijdens ons eerste werkatelier dachten we het maatschappelijke verdienmodel voor waterkerende landschappen uit,’ vertelt Dedert. ‘Vervolgens sloten provincie Groningen en Waterschap Noorderzijlvest zich bij ons aan. Medio juni organiseerden we een tweede werkatelier in de Zak van Zuid-Beveland, waar het perspectief en belang van de boeren in het businessmodel van een waterkerend landschap centraal stond. Het is een interessant gebied vanwege ontwikkelingen rondom zoetwaterbeschikbaarheid, activiteiten binnen het hoogwaterbeschermingsprogramma en kansen voor biodiversiteitsherstel.
Dit najaar organiseren we een werkatelier in Groningen, waar de Zuidwestelijke Delta en Groningen de mogelijkheden van waterlandschappen samen verder verkennen.’
Project 2: Klimaatadaptieve Waterkerende Landschappen voor een leefbare Oosterschelde en omliggende gemeenschappen
Doel van dit project is om nieuwe kennis, concepten en bouwstenen voor brede waterkerende landschappen te ontwerpen. Deze moeten een meerwaarde hebben voor natuur, recreatie, voedselproductie en veiligheid. Belangrijk is dat dit samen met lokale belanghebbenden gebeurt. ‘Aan de randen van de Oosterschelde komt alles samen: landbouw, natuur, wonen, waterveiligheid’, vertelt Philip Drontmann van de Kenniscommunity Oosterschelde. ‘De toekomst van de Oosterschelde wordt bepaald door hoe we met deze uitdagingen omgaan. Dat kan door de randen van de Oosterschelde te zien als een (klimaat-)adaptief waterkerend landschap en een duurzame leefomgeving.’
‘We willen met de input van alle partijen een motor voor transitie ontwikkelen, die wij op onze beurt voeden met kennis van bijvoorbeeld Deltares of het KNMI.'
Motor voor transitie
‘De Kenniscommunity betrekt tijdens dit project coalities, bestaande uit mensen uit deelgebieden die graag meedenken over de toekomst,’ vertelt Drontmann. ‘We zijn gestart met de Banjaard in de Voordelta en het kustraject Bruinisse-Zierikzee. Bij een kennismakingsbijeenkomst vroegen we hoe klimaatverandering hen raakt, welke urgentie zij hierbij voelen en hoe zij naar de toekomst kijken. Hiermee kunnen we een volgende stap maken.’ Het is niet de bedoeling om snel met een oplossing vanuit betrokken experts te komen, zegt Philip. ‘We willen met de input van alle partijen een motor voor transitie ontwikkelen, die wij op onze beurt voeden met kennis van bijvoorbeeld Deltares of het KNMI. We willen uitgaan van wat in het gebied belangrijk wordt gevonden en daar onze vraagstukken rondom de Oosterschelde op laten aansluiten.’
Project 3: Samen leren over de weg naar dynamische dijklandschappen: een casestudie in de Westerschelde
Het derde project onderzoekt combinaties van Building with Nature-oplossingen met andere gebruikersfuncties. Deze oplossingen maken slim gebruik van natuurlijke processen, zoals landophoging door het vormen van schorren. Hierbij wordt de ruimte voor of achter de dijk gebruikt. Zo kunnen in de toekomst brede dynamische dijklandschappen ontstaan, die niet alleen meer veiligheid bieden, maar ook plek voor lokale ontwikkelingen. ‘Via een dialoog met ondernemers en bewoners van het Grenspark Groot Saeftinghe en betrokken overheden en kennisinstellingen bespreken we de vraagstukken uit de grensregio en mogelijke toekomstscenario’s’, licht Richard Rozemeijer van provincie Zeeland toe. ‘Concreet werken we toe naar een toekomstbeeld dat voor iedereen logisch en passend is.’
Building with Nature is een concept waarbij de natuur wordt ingezet om gevolgen van klimaatverandering, zoals zeespiegelstijging, het hoofd te bieden.
Dynamische dijklandschappen
Tjeerd Bouma, onderzoeker bij NIOZ/UU en lector bij de HZ, vult aan: ‘We willen erachter komen hoe de Zeeuwse bevolking denkt over klimaatverandering en dynamische dijklandschappen, en hoe we die met elkaar kunnen invullen. Verder rapporteren we over de toepasbaarheid van dijklandschappen in combinatie met passende gebruiksfuncties en het tegengaan van klimaatgevolgen. Ik ben erg benieuwd hoe de Zeeuwse bevolking denkt over het gebruik van ruimte langs de dijken om Zeeland langer veilig te houden. Ook onderzoeken we wat technisch gezien de voor- en nadelen van de verschillende oplossingen zijn, hoe sterk een dijk achter de dijk moet zijn of hoe snel het land opslibt bij een zogenoemde wisselpolder.’
Wil je op de hoogte blijven van de ontwikkelingen rond het icoonproject Innovatieve Waterkerende Landschappen? Op de website van de Zuidwestelijke Delta vind je een projectpagina met onder andere gerelateerd nieuws.
