Roosendaal ‘Natuurstad’ scoort op vele vlakken

Een ietwat treurig winkelplein met strakke lijnen op een grijze tegelvlakte verandert binnenkort in een oase van groen met organische vormen: een speelvijver, bomen met bankjes eronder en sikkelvormige bloemenborders. In een woonstraat waar nu de auto’s overheersen en geen sprietje groen groeit, is straks de ‘auto te gast’ te midden van brede groenstroken, bomen en geveltuintjes. 

Dit is het toekomstbeeld zoals geschetst in Roosendaal Natuurstad, een ambitieus plan van de gemeente Roosendaal. 'Het plan is niet alleen ons antwoord op de huidige klimaatopgave', schrijft wethouder Inge Raaijmakers in het voorwoord van de gelijknamige nota. De nota verscheen in maart 2021 en is sindsdien vastgesteld door het Roosendaalse college. 'Het is de basis voor een aantrekkelijke, groene gemeente waar mensen graag willen wonen, werken en verblijven. Roosendaal als groene duurzame parel tussen Antwerpen, De Zeeuwse Delta en de Randstad.'

Integraal oplossen

Al een paar jaar speelde Mark van der Zijden, senior projectleider groenbeheer bij de gemeente Roosendaal, met het idee voor Roosendaal Natuurstad. 'Ik dacht: wat maakt een stad nu aantrekkelijk om in te wonen, recreëren en investeren? Ik zag een beeld voor me van een groen Roosendaal dat problemen integraal oplost en daarbij ook gewoon een aangenamere leefomgeving biedt.'

Op vakantie hoog in de Alpen bedacht Van der Zijden de grote lijnen van een plan, maar het lag daarna nog een aantal jaren in zijn bureaula. 'Dit kwam onder andere door bezuinigingen, maar in 2018 kregen we een nieuwe wethouder. Zij wilde de boel graag opschudden en ook meer eenheid brengen in allerlei losse nota’s. Toen toverde ik mijn plannen voor Roosendaal Natuurstad uit mijn laatje. In Roosendaal Natuurstad komen alle ambities bij elkaar, als uitvoeringsprogramma onder de Omgevingswet.'

Puntensysteem

Op het gebied van klimaatadaptatie dient de nota voor Roosendaal als een toetsingskader. 'Alle nieuwe plannen en reconstructies worden dus langs een bepaalde lat gelegd, volgens een puntensysteem', vertelt Van der Zijden. 'Ieder project moet voldoen aan eisen op het gebied van klimaatadaptatie en groen. De nota biedt daarnaast een stappenplan dat uitlegt hoe je daarmee aan de slag kunt.'

Als voorbeeld noemt hij het centrum van Roosendaal. Het gebied heeft met enige regelmaat te maken met wateroverlast, maar ook de gevolgen van hitte en droogte zijn er snel te voelen. De nota brengt in beeld hoe je die problemen kunt oplossen met bijvoorbeeld meer groen, waterpartijen en tegels die water laten infiltreren in de bodem. Het algemene beeld is: meer ruimte voor groen en water, minder ruimte voor steen en auto’s. Voor het toetsen van de klimaatadaptieve maatregelen werkt Roosendaal samen met allerlei partners, waaronder het Instituut voor natuureducatie en duurzaamheid (IVN).
 

Geput uit eerdere ervaringen

Atelier GroenBlauw ontwikkelde, in goed overleg met de gemeente, het toetsingskader voor Roosendaal Natuurstad. Onderdeel hiervan was onder andere het verzamelen van maatregelen en het maken van artist impressions. De inhoud van de nota is op zichzelf niet nieuw: Atelier GroenBlauw putte hiervoor uit ervaringen in andere gemeenten. 'Eerder hebben we bijvoorbeeld in samenwerking met Eindhoven een rekentool ontwikkeld die de klimaatbestendigheid van nieuwe ontwikkelingen toetst. En ook onderdeel uitmaakt van elke bouwaanvraag', vertelt Hiltrud Pötz van Atelier GroenBlauw. 'Voor het Convenant Klimaatadaptief Bouwen van de Provincie Zuid-Holland hebben we de website gemaakt met de minimale eisen aan maatregelen. En voor Antwerpen hebben we een rekentool ‘Antwerpen Klimaatrobuust’ gemaakt voor het aanvragen van subsidies.'

'Het bijzondere van het project in Roosendaal is dat het initiatief hier kwam vanuit beheer', vervolgt ze. 'Roosendaal realiseert zich goed dat het vergroenen en klimaatrobuust inrichten keuzes vereist. Nieuwe verkeerssituaties scheppen bijvoorbeeld ruimte voor meer groen. Ook is het heel goed dat het plan naast klimaat ook biodiversiteit, leefkwaliteit en luchtkwaliteit meeneemt als thema’s.'

Van der Zijden vult aan: 'De resultaten van deze keuzes zie je onder andere al terug bij de Wipwei in de nieuwe wijk Stadsoevers, de Tuin van Hasselt, de Nieuwstraat in de binnenstad en de ecologische wijk De Bulkenaar.'
 

Keuzes die pijn doen

Natuurlijk liggen er nog wel uitdagingen. Sommige keuzes doen nu eenmaal pijn en je kunt niet altijd aan ieders wensen voldoen. Zo gaan maatregelen soms ten koste van parkeerplekken. 'Draagvlak onder burgers vinden we heel belangrijk', zegt Van der Zijden, 'Daarom organiseren we inspraakrondes bij zowel nieuwe projecten als reconstructies. Open communicatie is cruciaal. Uiteindelijk moeten de burgers gaan wennen aan maatregelen rondom klimaatadaptatie. Want de plannen zijn niet vrijblijvend: er zijn nu eenmaal problemen, en die moeten we samen oplossen.'

Betrekken van ondernemers

Een andere uitdaging is het betrekken van ondernemers. Van der Zijden benadrukt: 'Ze zijn heel welwillend, want ze zien echt dat een aantrekkelijke stad voor hen gunstig is. Maar zodra maatregelen geld gaan kosten, wordt het toch vaak lastig.' Een oplossing ligt in het zoeken naar nieuwe passende financierings- en businessmodellen. Daarover denkt de gemeente graag mee met haar ondernemers. Gelukkig hoeft Roosendaal het wiel niet helemaal zelf uit te vinden: ook landelijk zijn er initiatieven gaande die zich hierop richten. Van der Zijden: 'Uiteindelijk denken we dat deze integrale aanpak niet meer geld hoeft te kosten, omdat je op lange termijn weer op andere kosten bespaart en meer investeringen aantrekt. Dat zijn we nog aan het doorrekenen.'

Andere steden volgen

Terwijl Roosendaal op volle kracht doorgaat met de plannen, ziet Pötz ook andere steden de overstap maken naar een integrale benadering: 'Het is een heel goed begin. Wij zijn alweer met nieuwe tools bezig voor andere steden die het toetsingskader digitaliseren en daardoor makkelijker toepasbaar maken.'