Grip op het grondwaterpeil

Wat is AGWP?

Ariane: 'AGWP is een maatregel om de grootste schommelingen in het grondwaterpeil af te vlakken. Dat gebeurt door het grondwater te verbinden met het oppervlaktewater via drainage-infiltratieleidingen: buizen met gaten erin. In droge perioden stroomt oppervlaktewater door deze leidingen, waarbij het water door die gaten de bodem in stroomt. In natte perioden gebeurt het omgekeerde: overtollig grondwater vloeit via de leidingen naar het oppervlaktewater.'

Waarom is dit nodig?

Wouter: 'Het grondwaterpeil wisselt altijd. Binnen bebouwd gebied kan dit schade veroorzaken. Te hoge grondwaterstanden kunnen leiden tot wateroverlast in woningen en problemen voor groen, wegbeheer en het beheer van kabels en leidingen. Te lage grondwaterstanden kunnen daarentegen bodemdaling veroorzaken, met schade aan funderingen, wegen en riolering.'

Ariane: 'Zeker nu het klimaat verandert, wil je beter inspringen op die fluctuaties. Snel piekbuien afvoeren, maar het water ook niet meteen weer kwijtraken. Met actief grondwaterpeilbeheer kun je tijdens hevige neerslag water in de bodem borgen.'

Wouter: 'Daarmee kan dit systeem ook helpen in de strijd tegen hittestress. Als je meer groen aanlegt in de stad, moet er ook in de zomer voldoende grondwater zijn.'

Wat zijn de knelpunten?

Ariane: 'De ondergrond is in sommige stedelijke gebieden al behoorlijk vol. Daarom mikken wij vooral op het meekoppelen van AGWP: probeer zo’n drainage-infiltratiesysteem aan te leggen in combinatie met een geplande rioolvervanging of herinrichting van de openbare ruimte.'

Wouter: 'Een andere uitdaging is de schaal. In de laatste twee decennia gebruiken steeds meer gemeenten dit systeem in een of twee straten, bijvoorbeeld om houten palen nat te houden. Nu is het zaak om dat op te schalen naar wijk- of zelfs stadsniveau. Dat vergt veel communicatie tussen de verschillende stakeholders en gemeentelijke afdelingen.'

Ariane: 'We krijgen van gemeenten ook veel juridische vragen over aansprakelijkheid. Tijdens een werksessie in 2021 werd duidelijk dat je als gemeente goed moet uitleggen wat je doet en waarom, en hoe je daarbij de belangen hebt afgewogen. Met een goede onderbouwing krijg je veel voor elkaar, maar die belangenafweging is vaak lastig.'

Wouter: 'We hebben veel juridische vragen kunnen beantwoorden. Bijvoorbeeld over de grondwaterzorgplicht: gemeenten worden hierbij afgerekend op hun inspanning, niet op het resultaat.'

Welke uitdagingen zijn er nog meer?

Wouter: 'Gemeenten overtuigen is één ding. Maar de communicatie met bewoners, waterschappen en bestuurders is ook heel belangrijk. Het verhaal is technisch gezien heel helder, maar voor veel mensen blijft het concept nog onduidelijk. Dat is ook niet gek: alles speelt zich af onder de grond. Droogte is bijvoorbeeld een geleidelijk proces dat sluipenderwijs voor problemen zorgt. Het is een uitdaging om dat onder de aandacht te brengen en te houden.'

Ariane: 'In Limburg staat wateroverlast nu weer hoog op de agenda, maar de schade door droogte loopt naar schatting ook in de tientallen miljarden. Wateroverlast is zichtbaarder en krijgt dus meer aandacht. Het liefst zouden we zien dat gemeenten beide problemen gecombineerd oppakken.'

Past zo’n systeem er wel bij in de ondergrond, met al die buizen en leidingen?

Wouter: Ruimte is inderdaad een aandachtspunt, maar je kunt de ruimte efficiënter gebruiken als je zo’n systeem aanlegt tijdens een rioolrenovatie. Hier hebben we in 2017 onderzoek naar gedaan. Je kunt een drainage-infiltratieleiding bijvoorbeeld combineren met regenwaterafvoer. Op steeds meer plekken wordt dit al gescheiden van het riool.'

Ariane: 'Het gaat dus om zaken slim combineren en daar vroeg in de planfase rekening mee houden.'
 

En hoe zit het bij nieuwbouw?

Wouter: 'Het is van belang dat je AGWP vroeg in de plannen meeneemt. Eigenlijk moet het een vast onderdeel zijn in het lokale beleid. Het begint al met de keuze van wáár je gaat bouwen. Bij de inrichting van een gebied moet je al in een vroeg stadium rekening houden met grondwaterstanden en eventueel slappe bodems. En zorg dat je hoge én lage grondwaterstanden meeneemt in je beleid. Uiteindelijk komt het neer op maatwerk per gebied.'

Welke rol spelen jullie hier nu nog in?

Ariane: 'Sinds de afronding van ons onderzoek in 2017 brengen we de resultaten onder de aandacht. In 2021 brachten we bijvoorbeeld vragen en ervaringen bij elkaar als ‘kennismakelaar’. In 2022 willen we communicatiepakketten voor gemeenten gaan maken voor het opstarten of opschalen van AGWP. Daarvoor hebben we al een vlog, een animatie en een factsheet. En er is een standaard voor AGWP ontwikkeld, een handreiking waarin staat hoe je de principes het beste kunt toepassen. Die komt beschikbaar via de kennisbank van Rioned, het Kennisportaal Klimaatadaptatie en de website van het Nationaal Kennisprogramma Bodemdaling.'

Wouter: 'Daarnaast werken we aan vervolgonderzoek, binnen een project van het Topconsortium voor Kennis en Innovatie (TKI) Deltatechnologie. Dat richt zich op AGWP in de praktijk. Bijvoorbeeld: hoeveel water vergt zo’n systeem precies? Wat zijn de effecten? Daarnaast blijven we werken aan de  belangstelling voor dit onderwerp, zodat gemeenten bij iedere rioolvervanging een AGWP-systeem overwegen.'