Foto De Kinderdijk. Bron: Peter Paul Klapwijk
Participatie is belangrijk binnen het Deltaprogramma, omdat de inzet van burgers en ondernemers cruciaal is voor het aanpakken van opgaven rondom bijvoorbeeld ruimtelijke adaptatie. De regio Alblasserwaard/Vijfheerenlanden timmert op dit gebied flink aan de weg met de zogeheten Gebiedsdeals. Hierin werkt de regio ‘bottom-up’ aan klimaatadaptatie en -mitigatie door bewoners en organisaties mee te laten denken en werken.
Richard Slagboom, docent en als projectleider betrokken bij de nieuwe vijfde Gebiedsdeal, legt bijna dagelijks aan de kinderen in zijn klas uit waarom de regio Alblasserwaard/Vijfheerenlanden een van de bijzonderste plekken van Nederland is. ‘We hebben te maken met bodemdaling, terwijl we al flink onder het waterniveau zitten. Daarnaast kampen de hogere gebieden in deze regio met droogte, terwijl rivieren steeds meer water afvoeren en de zeespiegel stijgt. De regio is bijna exemplarisch voor de opgaven van het Deltaprogramma. Henk Ovink (De Watergezant) zei het al: Hier komt alles samen.’
Slagboom en zijn mede-projectleiders Peter Paul Klapwijk (fotograaf en molenaar in Kinderdijk) en Sjaak Kreeft (schoolleider Wellantcollege) zagen deze uitdagingen terug bij het inventariseren van alle ingediende projecten voor de vijfde gebiedsdeal ‘Groenblauw Verbindt’. De provincies Zuid-Holland en Utrecht maken het via gebiedsdeals mogelijk om als klein of groot project bij te dragen aan de duurzame gebiedsontwikkeling in Alblasserwaard/Vijfheerenlanden. Op deze manier werken bewoners, gemeenten, bedrijven, scholen en maatschappelijke organisaties actief samen aan deze ontwikkeling. Bij de ruim dertig ingediende projecten voor de vijfde gebiedsdeal kwam een duidelijk overkoepelend thema naar boven: klimaatadaptatie.
Combinatie met biodiversiteit
Het grote aantal projecten bij de nieuwe gebiedsdeals laat elke keer zien hoe er op kleine schaal al gewerkt wordt aan dit thema, zo constateert Slagboom. Ook ziet hij veel verworven kennis op het gebied van biodiversiteit door de vorige gebiedsdeals. Als voorbeeld noemt Slagboom de waterberging in Sliedrecht, onderdeel van de vierde gebiedsdeal. ‘Op de locatie oogsten we onder andere een deel van het riet, om zo de beheerkosten te dekken. Een ander deel laten we staan voor de vogels.’ In Arkel pakken ze waterberging anders aan. Daar combineren ze dit met een ecologisch onderhouden boomgaard met aangelegde poel. De verkoop van fruit dekt hier de kosten voor het beheer.
Projectleider Peter Paul Klapwijk vult aan: ‘Als je oplossingen heel klein maakt, is het heel aanlokkelijk om je aan te sluiten. Denk bijvoorbeeld aan het inzetten van circulaire landbouw. Laat de boeren in kwestie daarover meedenken, dat maakt al zo’n verschil. Het is ook belangrijk om niet alleen van bovenaf te werken, want op lokaal niveau is zo veel nuttige kennis en expertise te vinden. Dat zie je ook bij de mensen die projecten indienen.’
Samenwerking met het Deltaprogramma
De projectleiders van de vijfde gebiedsdeal zien goede kansen voor een nog intensievere samenwerking met het Deltaprogramma, vooral in het kader van kennisdeling. ‘Alblasserwaard/Vijfheerenlanden blijft exemplarisch voor de vele uitdagingen van het Deltaprogramma’, stelt Klapwijk. ‘Dat bleek bij het symposium Klimaat van maart jongstleden. We zijn wereldberoemd als het gaat om waterbeheersing. Hoe kunnen we dat ook worden op het gebied van klimaatadaptatie? Er is veel enthousiasme in de streek en daar wordt veel mee gedaan. Dat blijkt ook uit de Regionale Adaptatie Strategie die binnenkort wordt gepresenteerd: veel projecten uit de Gebiedsdeal sluiten aan op die strategie. Het zou goed zijn als het Deltaprogramma de kans grijpt om deze regio aan te houden als het goede voorbeeld. Dat helpt ons ook om makkelijker de verbinding te zoeken met andere partijen, zoals waterschappen en bedrijven.’
Aan lokaal enthousiasme is er geen gebrek, maar soms ontbreken nog wel de financiën om projecten snel en effectief tot uitvoer te brengen. Klapwijk vult aan: ‘We gaan natuurlijk wel door, want we zijn ontzettend gemotiveerd. Het zou fijn zijn om nieuwe oplossingen met aanvullende fondsen ook echt duurzaam te maken en te continueren.’
Wereldberoemde regio
Uiteindelijk hebben Slagboom, Kreeft en Klapwijk het doel om de regio Alblasserwaard/Vijfheerenlanden wereldberoemd te maken door een succesvolle aanpak van het klimaatprobleem. ‘We zien via klimaatadaptatie veel kansen om onze polder nog mooier te maken’, stelt Klapwijk. ‘Een integrale aanpak met slimme combinaties zoals het vergroenen van de leefomgeving, creëren van extra ruimte voor water en het vergroten van de biodiversiteit.
Dan dragen wij met onze projecten ook bij aan een betere wereld.’
Deltacommissaris in gesprek met jonge talenten
De deltacommissaris ging in gesprek met jongeren over hun frisse blik op het Deltaprogramma 2022. Zij behoren tenslotte tot de generatie die moet leven met de gevolgen van de besluiten die wij nu nemen. Het miniproject dat uit een aantal werksessies bestond, met als finale het gesprek met de deltacommissaris, werd opgezet door Staf deltacommissaris en Wetskills. De 10 jonge talenten die meededen volgen studies aan een hogeschool of universiteit op het gebied van watermanagement. Ook waren er scholieren betrokken vanuit hun rol als jeugdwaterschapsbestuurder. Ze kregen twee vragen mee. Ten eerste: welke ideeën heb je over de inhoud van Hoofdstuk 1? Wat doet het met je? Spreekt het je aan? En twee: hoe slaan onze boodschappen aan bij jongeren?
De feedback hebben we waar mogelijk verwerkt in DP2022, en nemen we mee om voor toekomstige Deltaprogramma’s van te leren. Duidelijk werd onder andere dat we nog beter voor het voetlicht moeten brengen wat we doen met het Deltaprogramma en dat dat een wettelijke taak van de deltacommissaris is. Ook legden de jongeren de vinger op de zere plek wat betreft de ogenschijnlijk tegenstrijdige boodschap: enerzijds zeggen we dat we in een veilige delta leven, maar anderzijds willen we dat mensen de urgentie voelen om mee te helpen om de gevolgen van klimaatverandering te beperken. De jongeren legden verder de vraag op tafel, hoe we omgaan met een nieuwe visie op het gebied van water. Het huidige beleid van overheden is gestoeld op besluiten die jaren geleden zijn genomen, maar om Nederland klimaatadaptief te gaan maken, moeten we anders gaan denken en anders gaan doen. Hoe kun je die draai maken, terwijl er al een pad is ingeslagen? Ook kwamen ze met ideeën om het Deltaprogramma meer aandacht te geven. Of je nu Instagram, of andere kanalen inzet, belangrijk advies was: breng het letterlijk dichtbij je kijker. Laat zien wat je in de regio of op lokaal niveau doet.
Maatschappelijke partners dragen bij aan de teksten Deltaprogramma
Het Overlegorgaan Fysieke Leefomgeving (OFL) is het wettelijk geborgde platform waar de maatschappelijke partners, zoals de natuurorganisaties, drinkwaterbedrijven, scheepsvaart, bedrijfsleven, landbouw en recreatie, betrokken worden bij ruimtelijke plannen zoals het Deltaprogramma. Zij worden ook betrokken op projectniveau en in de regio’s, maar geven via het OFL een gezamenlijk formeel advies op het concept DP.
De partners steunen de inzet vanuit het Deltaprogramma om meer verbinding te maken met andere maatschappelijke opgaven en de ruimtelijke inrichting. Zij geven daarbij ook concrete aanbevelingen bijvoorbeeld om voldoende oog te hebben voor koppelkansen met biodiversiteitsherstel en ook om het natuurlijk systeem meer sturend te nemen voor ruimtelijke inrichting. Tenslotte heeft het OFL aangegeven, naast het formele advies, bereid te zijn meer aan de voorkant van beleidsontwikkeling betrokken te worden en zo inbreng te leveren.
