Werken als één overheid aan genoeg zoet water

Het credo ‘als één overheid’ krijgt steeds meer aandacht, onder meer in het in onder andere het Interbestuurlijke Programma Vitaal Platteland. Het zoetwatervraagstuk van de agrariërs op Schouwen-Duiveland helpt om de uitdaging van werken als één overheid beter te begrijpen. Zij hebben in dit gebied, waar geen externe aanvoer van zoet water is, steeds vaker te maken met droogte en verzilting. Daar hebben ze wel innovatieve oplossingen voor, zoals het opslaan van zoet water in kreekruggen of het aanvullen van zoetwaterbellen in de ondergrond via slimme drainage, maar als ze dit in praktijk willen brengen, lopen de agrariërs al snel vast. Welke overheid doet wat rond zoet water en bij wie moet ik waarvoor zijn? Hoe wordt de regelgeving toegepast en komt er wel toestemming voor de innovatie? En als hierover onzekerheid blijft, hoe ga ik om met de (financiële) risico’s en de toekomst van mijn bedrijf?

Lessen uit de Broedplaats Zoet Water Schouwen-Duiveland

In de Broedplaats Zoet Water Schouwen-Duiveland is een taskforce governance  ingericht om te leren over het werken als één overheid. De taskforce, die bestaat uit overheden  en bestuurskundigen vanuit GovernEUR (Erasmus Universiteit), adviseert over concrete governance-vragen die voortkomen uit de broedplaats en ontwikkelt oplossingen voor die vraagstukken. In het eerste halfjaar zijn drie lessen geleerd:

1. Ketenomkering – begin bij het einde van de keten.
   Start bij de maatschappelijke opgave, in dit geval is dat de urgente droogteproblematiek waar agrariërs mee te maken hebben. Verken vanuit het eind van de keten in hoeverre de structuren, kaders en regels vanuit overheden bijdragen aan het oplossen van de gedeelde opgave. Zo draai je de keten om. Normaal kijken verschillende overheden vanuit hun eigen belangen welke regels en kaders zij willen opleggen. Door ketenomkering komt beter in beeld waar regels knellen als je samenwerkt aan een gedeelde opgave en het helpt het gesprek over mogelijke aanpassingen te voeren.
    
2. Spreek elkaar aan op een bijdrage aan de maatschappelijke opgave.
   Rond wateropgaven heeft ieder zijn eigen rol. Maar neem dit niet als vanzelfsprekend aan. Durf elkaar juist te bevragen op ieders rol en bijdrage aan de gedeelde opgave. Ga in openheid dit gesprek aan, want dit komt het interbestuurlijk samenwerken ten goede. Bijvoorbeeld door te vragen: provincie, jullie zijn vanuit zoveel rollen met zoet water bezig, maar wie is jullie aanspreekpunt? Waterschap, hoe kunnen we juridische vragen in jullie organisatie het beste beantwoord krijgen? En gemeente, kunnen jullie overzicht geven wat nu precies speelt in de broedplaats?
    
3. Innoveren betekent ook structurele verankering.
   In het Deltaprogramma werken partijen samen aan innovaties in het waterdomein. Zo experimenteren en leren ze in een veilige, inspirerende omgeving. Maar innoveren heeft alleen zin als de structuren, wet- en regelgeving en werkwijzen mee-ontwikkelen. De kunst is om tijdens het innoveren ook te werken aan deze structurele verankering. Bijvoorbeeld door bij de toepassing van nieuwe drainagetechnieken de monitoring te benutten om regelgeving aan te passen. Of door de gewenste innovatieve oplossingen op te nemen in de omgevingsvisie.

Lukt het om als één overheid te werken aan de zoetwateropgave op Schouwen-Duiveland? Dat gaat met vallen en opstaan. De broedplaats biedt in ieder geval een omgeving om elkaar te leren kennen, samen te werken en maatregelen in de praktijk uit te proberen. Zo’n leeromgeving is voor overheden cruciaal om het werken ‘als één overheid’ te ontwikkelen. Geleerde lessen worden onder andere gedeeld via de website van de broedplaats en via conferenties.