‘Nederland snakt naar perspectieven’

Water en ruimte staan sinds de start van het Deltaprogramma Rijnmond-Drechtsteden in 2010 als koppel op de agenda. De grote water- en klimaatopgaven van het Deltaprogramma zijn namelijk ook ruimtelijke opgaven. Dijken hebben ruimte nodig. De zoetwatervoorziening vraagt om slimme toevoer, maar ook om ondergrondse (opslag)ruimte. En voor aanpassing van bebouwd gebied aan klimaatverandering is ruimte nodig om te veel water tijdelijk op te vangen, zoetwatertekort aan te vullen en om te vergroenen.

Ruimte is echter schaars in Nederland en zeker in de verstedelijkte delta van Rijnmond-Drechtsteden. De bouwopgave is enorm en de roep om tempo te maken klinkt. Tegelijk beseffen we dat de kwaliteit van ons natuurlijke systeem van water, groen en bodem topprioriteit moet zijn om de effecten van klimaatverandering op te kunnen vangen.

Dit vraagt om keuzes en slimme oplossingen. Dat gebeurt al, maar de vraag is of dit voldoende is met de voortschrijdende klimaatverandering. Moet onze visie op de ruimtelijke ordening van Nederland en van deze dichtbevolkte regio op de schop? Moeten we nu besluiten nemen om erger te voorkomen, zodat onze kinderen ook in een veilige, leefbare en aantrekkelijke delta kunnen wonen? Adriaan Geuze kent het vraagstuk als geen ander. Als ‘kind van de regio’ en als professional met een eigen visie en een indrukwekkende staat van dienst als landschapsarchitect. Wat denkt hij dat er nodig is?

Wat is er aan de hand met de ruimtelijke ordening?

‘We hebben de ruimtelijke ordening feitelijk afgeschaft, gedecentraliseerd. Met streekplannen, structuurvisies, en bestemmingsplannen, die ter visie worden gelegd en waarop bezwaarprocedures volgen. Het is een ruimtelijke ontwikkeling die gericht is op procedures, niet op uitkomsten. En besluiten worden buitenparlementair genomen, aan overlegtafels en via lobby. Zo ontstaan plannen waar je als burger niks over te zeggen hebt en plannen die gelukkig wonen en werken in de weg staan. Denk aan windmolens of grote logistieke centra.’

Hoe moet het anders?

‘We staan voor een majeure operatie, bestaande uit vier enorme opgaven. Het heruitvinden van de landbouw. De energieopgave. Het klimaat en daarmee samenhangend de wateragenda. En de toename van de bevolking, die nu al veel files veroorzaakt en er moeten nog een miljoen huizen bij. Dit vraagt om ruimtelijke ontwikkeling met een autoriteit die op centraal niveau besluiten neemt en om een democratische besluitvorming, waarbij ons parlement de besluiten verifieert of verandert. Ook heb je wetgeving nodig. En je moet het gaan organiseren voor de komende twintig jaar. Net als bij de ruilverkaveling destijds. Daar zijn onderwijsinstellingen voor ingeschakeld, landinrichtingsdiensten voor opgericht, er zijn wetten voor gekomen, geschilinstituten… Deze vier vraagstukken vragen om een vergelijkbare benadering.’

Wie is de aangewezen partij als autoriteit?

‘We kunnen leren van de geschiedenis. De Zuiderzeewerken, Deltawerken, de kanalisatie van de Maas… Die grote werken werden allemaal aangestuurd door een ministerie, door vakministers. Een landelijke aanpak dus. Mét een democratische besluitvorming. Want kijk naar de energieagenda. We zijn nog lang niet waar we moeten zijn en iedereen is nu al tegen windmolens. Kun je nagaan wat er gebeurt als heel veel van dit soort besluiten met grote impact ook echt genomen worden.’

Wat gebeurt er als we op dezelfde voet verder gaan?

‘Dan gaan we steeds meer last krijgen van de problemen die we nu al ervaren. Mijn buurvrouw en alle mensen die ik spreek: we klagen steen en been over onze leefomgeving die in negatieve zin verandert. We vragen ons af: hoe kom ik op mijn werk, wil ik hier nog wel blijven wonen? Die trend is al ingezet. Als we niks doen, dan ontstaat een gefragmenteerd, lelijker en minder duurzaam land. Een Nederland dat niet aansluit bij onze behoefte om een hoogwaardige economie te zijn.’

Hoe ziet dit vergezicht eruit als we het roer omgooien?

‘Ook hier pak ik de geschiedenis er weer bij. De Deltawerken en de Zuiderzeepolder waren geen “strafprojecten”. Men zag deze operaties als een manier om vorm te geven aan onze toekomst. Aan het land van onze kinderen, aan de economie van morgen, aan een samenleving die sterker, beter en leuker is. Ik denk dat Nederland snakt naar perspectieven op die vier agenda’s. En die perspectieven zullen ons verbinden en opluchten in plaats van dat ze ons stress geven. Neem het plan voor een landaanwinning voor de kust van Hoek van Holland en Scheveningen. Een nieuwe kuststad met brede duinen, waar mensen dolgraag willen wonen en die mensen willen bezoeken. De regio Rijnmond-Drechtsteden is enorm gebaat bij een locatie die veilig is, aantrekkelijk en zeer goed ontsloten. Dat is die kustlocatie, de metro’s zijn er al. En het kan een icoon worden. Meer strand en duin, daar genieten mensen enorm van. Vergelijk het met schaatsen in de polder. Zuid-Holland wordt er serieus veiliger door, en de verzilting in het Westland wordt ermee voorkomen.’

Bekijk meer plannen van Adriaan in het verslag van de Gebiedsconferentie.