Online biedt nieuwe kansen voor participatie

Helemaal in het noorden van Nederland is Waterschap Noorderzijlvest bezig met de dijkversterking Lauwersmeerdijk-Vierhuizergat. De verkenningsgave is in het voorjaar van 2020 afgerond met een voorkeursalternatief. 'Tijdens de verkenning voerden we intensief gesprekken met belangengroepen en betrokkenen in het gebied', vertelt omgevingsmanager Silvia Mosterd. 'Het betrekken van het brede publiek bleef nog wat beperkt. Het is vooral op de traditionele manier gegaan, zoals advertenties met veel tekst in de lokale krant.'

Plannen in beeld brengen

Voor de planuitwerking zag Mosterd dit graag anders. Omwonenden willen het liefst ‘zien’ hoe een dijkversterking eruit komt te zien. 'Rijden er straks vrachtwagens langs mijn huis? Waar op de dijk komt dat bankje te staan? In de periode waarin we de plannen uitwerken weet je dat nog niet precies. Je wilt in deze fase graag weten wat bewoners belangrijk vinden in het ontwerp van hun nieuwe dijk en wat de effecten zijn van de dijkversterking. Daarvoor moet je ze meenemen in hoe zo’n ontwerp tot stand komt.'

Beeld is hierbij heel belangrijk. Mosterd: 'Ik geloof dat je met beelden het project toegankelijk maakt voor een breed publiek. Je haalt mensen niet binnen met teksten en rapporten, wel met mooie en informatieve beelden.' Via een aanbesteding kwam het waterschap bij bureau Keijzer Communicatie terecht. Zij vertaalden de wensen naar een digitaal bezoekerscentrum. Met als doel belanghebbenden online te laten participeren. Mensen kunnen in het virtueel bezoekerscentrum reageren op de plannen op specifieke locaties langs de dijk. Bijvoorbeeld waar mensen graag bepaalde voorzieningen zien op of langs de dijk. Vervolgens gaan we met hen hierover in gesprek. ‘Maar’, voegt Mosterd toe  ‘we hadden dit digitale bezoekerscentrum ook ingezet zonder corona.'

Noodgedwongen online

In Arnhem is waterschap Rijn en IJssel bezig met het project Rijnkade. Ook dit project zit nu in de fase van plannen uitwerken. 'Heel saai voor de buitenwereld in vergelijking met de verkenningsfase', vertelt communicatieadviseur Carmen Molenaar. 'De plannen zijn eigenlijk zo goed als klaar en al wordt er achter de schermen keihard gewerkt, de bewoners kunnen dit buiten nog niet zien. Best lastig om in dit stadium het project in the picture te houden. Je wilt voeling houden met de mensen in het gebied. Corona maakte dit nog natuurlijk nog ingewikkelder.'

Voorheen werden er door het waterschap alleen fysieke bijeenkomsten georganiseerd. Nu moest er noodgedwongen gekeken worden naar online mogelijkheden. Molenaar: 'Bij Rijnkade zijn twee zaken voor omwonenden belangrijk: blijven alle bomen op de kade staan en wordt met de dijkversterking ook de verkeersoverlast aan de onderkade minder?' Verkeer is een onderwerp waar niet het waterschap, maar de gemeente verantwoordelijk voor is. 'Het was heel mooi dat de gemeente tijdens de onlinebewonersavond via Zoom was aangehaakt om die specifieke vragen over verkeer te beantwoorden. Je laat hiermee zien dat je als overheden samenwerkt en dat vertrouwen wil je aan je inwoners geven. In de pauze was er gelegenheid om via de mail vragen te stellen. Deze werden razendsnel gescand en daarna live beantwoord. Onze omgevingsmanager heeft de dag erna alle vragenstellers ook nog persoonlijk gebeld. Kijk, dat persoonlijk contact blijft erg belangrijk en wordt enorm gewaardeerd.'

Andere doelgroep

Maar komt er ook ander publiek af op de online-initiatieven? Mosterd en Molenaar zien allebei verschil. Molenaar: 'Toen wij fysieke bijeenkomsten organiseerden, kwamen er maximaal 40 mensen op af. We hadden geen grote zaal, dus de ruimte was al aardig gevuld. Voor de online-avond hadden we ruim 70 bezoekers, ook na de pauze. En dan hebben we eventuele mee-kijkers nog niet meegerekend.' Mosterd vult aan: 'Vooral mensen die wat verder van de dijk af wonen nemen een kijkje. Die zijn geïnteresseerd, omdat ze daar recreëren, wandelen of gewoon nieuwsgierig zijn omdat het zo’n groot project in de provincie is.'

Ook qua leeftijd lijkt er een verschuiving te zijn. Mosterd: 'Het lijkt erop dat ook vooral de jongere doelgroep een kijkje neemt. Mensen met jonge gezinnen vinden het makkelijker om ’s avonds online even te kijken.'

Na corona: een goede mix

Ondanks het succes van de online-initiatieven, wordt het fysieke contact rondom dijkversterkingen gemist. Mosterd: 'Vooral de spontaniteit. Als omgevingsmanager is het aan mij om wat er gebeurt in de omgeving op te halen en dat doe je vaak in gesprekjes voor of na bijeenkomsten, dat heb je nu haast niet, dus dat is heel lastig.'

Beiden zijn het er daarom over eens dat er na corona een goede mix moet zijn. Molenaar: 'Als alles voorbij is, kunnen we overwegen door te gaan met de onlinebijeenkomsten en daarnaast ook fysieke spreekuurtjes te organiseren. Dat contact is heel belangrijk voor het vertrouwen.' Mosterd vult aan: 'Juist met die combinatie bereik je óók mensen die je normaal niet spreekt.'