Foto Zouttolerante aardappels in het veld. Foto: © Guus Heselmans - C. Meijer BV
Het jaar begon nog nat. Tussen oktober 2019 en maart 2020 viel er gemiddeld 547 millimeter regen (het langjarig gemiddelde is 442 millimeter). Maar inmiddels is het droogteseizoen in alle hevigheid losgebarsten. Deze droogteperiodes onderstrepen het belang van innovatieve maatregelen uit het deltaplan Zoetwater, zoals via het programma ‘Innovatieve Pilots Klimaatadaptatie Zoetwater’. Het gaat dan om innovaties die gericht zijn op zuinig en effectief omgaan met water en op een grotere zelfvoorziening van zoetwater. Deltanieuws neemt vier van deze zoetwaterinnovaties onder de loep.
Freshem
Het beter benutten van bronnen van zoetwater begint bij het in beeld hebben van deze bronnen. Hier is een grote stap vooruitgezet met het project ‘Freshem’ (Fresh = zoet; EM= elektromagnetische metingen). Via metingen vanuit een helikopter is de zoet- en zoutwaterverdeling in de Zeeuwse ondergrond in kaart gebracht. Hierbij zijn zoetwatervoorraden van interessante diktes (met voldoende water) gevonden. De kennis uit dit project wordt gebruikt voor het duurzaam benutten van de zoetwatervoorraden. Verschillende projecten, maar ook individuele gebruikers maken al gebruik van de kaarten en het project krijgt waarschijnlijk een vervolg in andere provincies. De resultaten en data zijn online te bekijken en te downloaden.
Zoetwaterfabriek en -harmonica
Binnen project S.C.H.O.O.N. werden twee pilots uitgevoerd. Afvalwaterzuivering ‘De Groote Lucht’ in Vlaardingen zuivert jaarlijks ongeveer 25 miljard liter afvalwater van bedrijven en huishoudens. Het gezuiverde water (effluent) wordt afgevoerd naar de Nieuwe Waterweg. Daarvandaan stroomt het naar de Noordzee. Zoetwater naar de zee, dat is eigenlijk verspilling. Met de pilot zoetwaterfabriek is onderzocht hoe het afvalwater schoner kan worden gemaakt. De beste techniek hiervoor is met ozon en zand. Daarmee wordt het water gedesinfecteerd en worden de zwevende deeltjes, medicijnresten en meststoffen, eruit gehaald. Het resultaat is schoon water. De pilot toonde aan dat medicijnresten en andere microverontreinigingen in het effluent van de rioolwaterzuiveringsinstallatie voldoende verminderd kunnen worden, zodat het kan worden hergebruikt in het watersysteem. Er is nu ook duidelijk hoeveel ozon moet worden toegepast, hoe met deze nieuwe technologie moet worden omgegaan en waar rekening mee gehouden moet worden bij het opschalen.
De volgende stap is om dit schone, maar ‘levenloze’ water uit de zoetwaterfabriek weer tot leven te wekken. Daarvoor wordt het gebied rondom het Vlaardingse natuurgebied De Rietputten ingericht als waterharmonica. Het water uit de zoetwaterfabriek wordt op een zigzaggende manier door dit gebied geleid. Op deze manier is het water lang genoeg in het gebied om de natuur zijn werk te laten doen. De waterkwaliteit is hierna zo hoog dat het kan worden ingezet in sloten en vaarten en in bijvoorbeeld de zwemplas van de Krabbeplas.
In 2019 is besloten om op te schalen. Hiermee is voor de zoetwaterfabriek een investering van circa 10 miljoen euro gemoeid. De pilot heeft ontzettend geholpen bij deze beslissing. De oplevering is gepland voor 2024.
Zouttolerante aardappel
Eén van de oplossingen om te komen tot efficiënter gebruik van zoetwater is het toepassen van meer zouttolerante gewassen. De pilot ‘Zouttolerante aardappel’ levert inzicht in de relatie tussen zout in de wortelzone en de groei van aardappel, de verschillen tussen rassen en een kaart met voorkeursgebieden. De voorkeursgebieden zijn locaties waar de kans op zoutschade bij niet-tolerante aardappelsoorten het grootst is en die het kwetsbaarst zijn voor toename van het zoutgehalte door klimaatverandering. Er is nog flink wat verder onderzoek nodig, daarom is inmiddels een nieuwe veldproef gestart.
Ondergrondse opslag
Er zijn ook veel veldproeven gedaan met vasthouden van zoetwater in de bodem, vaak in combinatie met het verbeteren van de bodemstructuur. Het project ‘Spaarwater’ laat zien dat de landbouw in de meeste gebieden zelfvoorzienend kan zijn door zoetwater ondergronds op te slaan. In de pilot zijn succesvolle tests uitgevoerd om zoet drainagewater uit het perceel op te vangen, op te slaan in de diepe ondergrond en beschikbaar te maken voor gebruik gedurende het groeiseizoen.
