Sinds 2018 zijn alle gemeenten bezig met klimaatadaptatie en stresstesten, zoals afgesproken in het Deltaplan Ruimtelijke adaptatie. Maar wanneer wordt een risico op het vlak van hitte, droogte en wateroverlast werkelijk een probleem? Wat is daaraan te doen, wie heeft ermee te maken en wie is verantwoordelijk? Een ‘risicodialoog’ kan duidelijkheid scheppen. Maar wat dat precies inhoudt, blijkt voor veel gemeenten nog onduidelijk. De Zeeuwse gemeente Borsele is een eind op weg.
Borsele deed in 2017 als een van de eerste Nederlandse gemeenten een stresstest. 'Nu zijn we al een tijdje bezig met verschillende initiatieven die je zou kunnen scharen onder de risicodialoog', vertelt Miora Maat-Rijk, beleidsmedewerker bodem, water en klimaatadaptatie bij de gemeente Borsele. 'Zo hadden we onlangs een bijeenkomst over waterinclusief denken. Die was vooral gericht op het vasthouden van zoetwater. Het initiatief kwam van de Raad.' Bij de bijeenkomst was een breed spectrum aan stakeholders aanwezig: landbouworganisatie ZLTO, de Zeeuwse Milieufederatie, de provincie, waterschappen, inwoners en natuurlijk de gemeente zelf. Samen bespraken zij in werksessies de probleemstelling, mogelijke oplossingsrichtingen, betrokken partijen, financiën en verantwoordelijkheden van zes casussen. Maat-Rijk: 'De sfeer was goed en iedereen deed enthousiast mee, ondanks dat de belangen niet altijd overeenkwamen.'
Stresstest en risicodialoog, een dynamisch proces
De eerste casus was een zoetwaterleiding die vanuit Brabant de gemeente binnenkomt. In de winter staat daar voldoende druk op, maar in de zomer is de druk veel te laag. Maat-Rijk: 'Kunnen we nu niet ’s winters water opslaan, vroegen we ons af, bijvoorbeeld bij boeren op het land?' Berekeningen lieten zien dat dit inderdaad een goede optie is, die tevens leidt tot een hogere biodiversiteit.
Een andere casus ging over het hergebruik van de constante stroom zoet water van een waterzuiveringsinstallatie (effluent). Maar, zo luidde de conclusie, de hoeveelheid water valt tegen en zonder nabehandeling op onder andere medicijnresten kan de landbouw deze niet direct gebruiken. Pas als de waterschaarste toeneemt, kan deze optie rendabel worden.
De derde casus was ‘Het Sloe’, een groot industriegebied. Het regenwater dat daar valt, stroomt regelrecht de Westerschelde in. Maat: 'Kunnen we dat niet ergens opslaan, of in de bodem laten infiltreren? Tijdens de bijeenkomst hebben geconcludeerd dat dit inderdaad goed kan. De totale retentiecapaciteit is groot, en misschien is er zelfs Europese subsidie voor beschikbaar.'
Die casussen kwamen deels voort uit de oorspronkelijke stresstest. 'Maar niet allemaal', merkt Maat op. 'Intussen zijn er nieuwe problemen in beeld gekomen – en zijn ook bestuurders van plek gewisseld.' De stresstest en risicodialoog veranderen dus gaandeweg: er blijft altijd ruimte voor nieuwe aandachtspunten.
Samen aan de slag met klimaatadaptatie
De bijeenkomsten dienen dus niet alleen een inhoudelijk doel, zo benadrukt Maat-Rijk. 'Het gaat ook om het bij elkaar brengen van de partijen. Het zorgt voor betrokkenheid en saamhorigheid.' Een ander initiatief is de Klimaatstraat Nieuwdorp, een project waarbij de gemeente samen met bewoners nadenkt over een klimaatadaptieve wijkinrichting. Of het nieuwe Groenstructuurplan, waarbij de gemeente, samen met bewoners, kansen identificeert voor groen, biodiversiteit en klimaatadaptatie. In het kader van de Stedelijke Klimaatopgave inventariseert de gemeente, samen met de waterschappen en andere partners, knelpunten in de dorpen op het gebied van hitte, droogte en wateroverlast. Daar komen actielijsten uit voort. En Maat is met een collega weleens bij basisscholen langs geweest om te praten over klimaatadaptatie
Tips voor een risicodialoog
'Als je dat allemaal bij elkaar legt, dan kun je dat zeker een risicodialoog noemen', besluit Maat. 'We hebben een goed beeld van wat er speelt. De plannen krijgen steeds meer vorm en worden ook geleidelijk aangepast aan wat we onderweg leren.' Heeft Borsele misschien tips voor gemeenten die nog niet zo ver zijn met hun risicodialoog? 'Ga het gewoon dóen', antwoordt Maat. 'Sommige gemeenten willen eerst alles uitgebreid op papier zetten en blijven eindeloos vergaderen. Wij gaan liever aan de slag. De onderlinge sfeer is: We gaan dit met zijn allen aanpakken. Dat is heel belangrijk.'
Meer informatie
