Maxime Verhagen: ‘Niets doen is geen optie’

De Nederlandse bouwsector groeit sterk, maar staat tegelijkertijd voor diverse uitdagingen. Zo is er extra aandacht voor veiligheid, instroom van gekwalificeerd personeel en het vinden van innovatieve antwoorden op maatschappelijke vraagstukken als de woningmarkt, bereikbaarheid, energietransitie, klimaatverandering en duurzaamheid. We vragen Maxime Verhagen, voorzitter van Bouwend Nederland, wat dit betekent voor de samenwerking met de watersector.

1. Welke relatie ziet u tussen de woningopgave en de opgave van het Deltaplan Ruimtelijke adaptatie om ons land klimaatbestendig en waterrobuust in te richten?
‘Voor de veiligheid van Nederland is het van groot belang dat we ons aanpassen aan klimaatveranderingen. Door de klimaatverandering neemt de kans op wateroverlast, hittestress en funderingsschade toe. Maatregelen in de gebouwde omgeving en tijdens nieuwbouw kunnen de negatieve gevolgen van extremer weer fors beperken. Zowel op bouwwerk- als gebiedsniveau zijn maatregelen mogelijk.’
 

2. Waar zitten de raakvlakken, waar schuurt het?
‘Het schuurt op twee plekken. Klimaatadaptieve maatregelen worden nog te weinig vanaf de ontwerpfase meegenomen bij het inrichten van de openbare ruimte. Daarnaast is er geen duidelijke probleemeigenaar die de samenhang tussen de opgaven bekijkt. Nederland is onvoldoende voorbereid op extremer weer. Dit raakt ons allemaal: bewoners, bedrijven en overheden. Niets doen is geen optie! Er zijn veel technische maatregelen mogelijk, maar deze worden nog te beperkt toegepast. Bij veel overheden staat het onderwerp op de agenda, maar vaak zijn er geen budgetten gereserveerd en komt klimaatadaptatie nog onvoldoende terug in bouwopdrachten. Vanaf 2020 moet klimaatbestendigheid een standaard onderdeel zijn van overheidsbeleid en uitvoering.’

3. Ziet u bij het klimaatbestendig en waterrobuust inrichten van onze leefomgeving ook een specifieke rol voor de bouwers? Hoe kunnen we elkaar helpen en wellicht versterken?
‘Leden van Bouwend Nederland spelen een belangrijke rol bij het uitvoeren van de werkzaamheden om Nederland klimaatbestendig en waterrobuust in te richten. Hierbij zijn gemeenten en waterschappen hun belangrijkste opdrachtgevers. Zij gaan immers over de inrichting van openbaar gebied en de ondergrondse infrastructuur. 
Eind vorig jaar onderzochten we hoe gemeenten invulling geven aan klimaatadaptatie. Zij moeten voor het eind van dit jaar een stresstest uitvoeren naar de effecten van klimaatverandering. Het onderwerp staat wat ons betreft echter nog niet hoog genoeg op de agenda. Driekwart heeft weliswaar een doelstelling vastgesteld, waarbij het merendeel van alle gemeenten de prioriteit legt bij maatregelen tegen neerslagoverlast, maar slechts één op de drie heeft ook budget gereserveerd. Ik ben blij dat meer dan de helft van de gemeenten in ons onderzoek aangeeft structureler samen te willen werken met het bedrijfsleven. Ze willen voorlichting in de ontwikkel- en ontwerpfase. Dat doen we graag! Overheden en marktpartijen kunnen elkaar versterken door eerder in het proces de samenwerking op te zoeken en gebruik te maken van elkaars expertise.’

4. Wat hebben de bouwers hiervoor nodig en van welke partijen? Welke rol kan de overheid spelen?
‘Ondanks de grote aandacht voor beleidsvorming vanuit het Deltaprogramma is er nog te weinig doorvertaling zichtbaar naar een klimaatadaptief ontwerp in de nieuwbouw en herstructurering in Nederlandse steden. Het blijkt in de praktijk lastig om meer aandacht te krijgen voor het thema. Voor opdrachtgevers en opdrachtnemers is nog onvoldoende duidelijk wie de probleemeigenaar is. Ik zou graag zien dat gemeenten hierbij een coördinerende rol hebben.’

‘Veel gemeenten worstelen nog met de vraag hoe klimaatadaptatie mee te nemen in aanbestedingen. Ik pleit daarom ook voor nieuwe samenwerkingsvormen waarbij opdrachtgevers en opdrachtnemers al in een vroeg stadium samen gaan nadenken over een oplossing. Stel hierbij open vragen en stimuleer marktpartijen om met innovatieve ideeën te komen. Als opdrachtgevers projecten alleen op de laagste prijs in de markt zetten, of alles vastleggen in een bestek, dan is dat niet mogelijk. Gebruik de kracht van de markt door duurzaamheidscriteria in aanbestedingen serieus mee te wegen en open te staan voor nieuwe ideeën!’

5.  Hoe belangrijk is innovatie bij de opgaven die ons wachten? Wat vraagt dit van alle betrokken partijen?
‘De grote maatschappelijke opgaven waar we voor staan, zijn alleen met innovatie te verwezenlijken. De oplossing ligt vaak niet in harder werken, maar vraagt om een efficiëntere en slimmere aanpak. Innovatie biedt kansen en maakt onze sector ook nog eens aantrekkelijker voor de volgende generatie bouwspecialisten.’

‘Om deze innovatieve technieken, producten en processen te ontwikkelen is samenwerking tussen overheid, markt en kennisinstellingen cruciaal. De Bouwagenda onderstreept dit en de onlangs ondertekende DigidealGO gaat ons helpen om vloeiende uitwisseling van data te krijgen. Het Bouw Techniek en Innovatiecentrum (BTIC), ), een samenwerking van vier TU’s , TNO, Technische Hogescholen, Bouwend Nederland, NL-Ingenieurs en de ministeries van EZ, BZK en IenW, helpt om de innovatiekracht van de markt te koppelen aan de kracht van kennis- en onderwijsinstellingen en de overheid. Via langjarige kennisprogramma’s zoeken zij gezamenlijk naar nieuwe en soms disruptieve oplossingen. Door het starten van een proeftuin Ruimtelijke Adaptatie kan onderzoek gedaan worden hoe de opgaven samenhangen. Een proeftuinlocatie helpt bij het ontwikkelen van een aanpak.’

‘Nederland staat aan de vooravond van een grootschalige verbouwing. Laten we met een minder vrijblijvende aanpak samen deze ingewikkelde puzzel leggen en Nederland versneld klimaatbestendig maken.’