Afgelopen april werd bekend welke regionale overheden financiële steun ontvangen voor de uitvoering van pilotprojecten op het gebied van klimaatadaptatie. Het gaat om drie soorten initiatieven: pilots in de vorm van uitvoeringsprojecten, pilots ‘financiële prikkels voor klimaatadaptatie’, en de gemeentelijke processen rond stresstesten, risicodialogen en uitvoeringsagenda’s. ‘We verwachten dat deze pilots ook veel andere gemeenten kunnen helpen’, aldus het ministerie van Infrastructuur en Waterstaat (IenW).
In het Bestuursakkoord Klimaatadaptatie https://www.rijksoverheid.nl/documenten/rapporten/2018/11/20/bestuursakkoord-klimaatadaptatie zijn eind 2018 afspraken gemaakt over de financiering van regionale initiatieven. Het ministerie van IenW heeft hiervoor zo’n twintig miljoen euro beschikbaar gesteld voor 2019 en 2020, bovenop het al bestaande Stimuleringsprogramma Ruimtelijke Adaptatie. Met de toekenning van financiering kunnen de eerste pilots van start gaan.
Pilots uitvoeringsprojecten
Veel regionale overheden zijn al bezig met initiatieven op het gebied van klimaatadaptatie. ‘Om de uitvoering bij koplopers te versnellen, heeft IenW middelen beschikbaar gesteld voor pilotprojecten’, vertelt Katja ten Hove van IenW. ‘We hebben hiervoor veertig aanvragen ontvangen. Daarvan zijn drie projecten geselecteerd, voor in totaal 5,2 miljoen euro.’
Het eerste project speelt in de Zuid-Limburgse gemeente Meerssen. Evenals veel andere plekken in Limburg heeft Meerssen onvoldoende bergings- en afvoercapaciteit voor regenwater. Meerssen werkt nu aan een intensieve gebiedsaanpak die zich richt op de infiltratiecapaciteit in het landelijk gebied, waterafvoer en berging in stedelijk gebied, extra waterbuffers in het watersysteem en schadebeperking aan de eigen woning door eigenaren. Bij dit project zijn verschillende partners betrokken: Waterschap Limburg, provincie Limburg, de Limburgse Land- en Tuinbouwbond, Staatsbosbeheer en de Waterleidingsmaatschappij Limburg. Ten Hove: ‘Het is de bedoeling dat dit project als voorbeeld kan dienen voor andere gebieden.’
Aanleg warmtenet gekoppeld aan opgave klimaatadaptatie
Ook de gemeente Groningen ontving financiële steun. Groningen wil in 2035 klimaatneutraal zijn. In dat kader legt de gemeente in de wijk Paddepoel een warmtenet aan, als proeftuin in het programma Aardgasvrije Wijken. De gemeente wil dit initiatief koppelen aan de klimaatadaptatieopgave, samen met de provincie, waterschappen, wijkvertegenwoordiging, VVE’s en bewonersinitiatieven. Het project dient als ‘living lab’ binnen het onderzoekstraject ‘Burgerparticipatie in Klimaatadaptatie’ van de Hanzehogeschool. Ten Hove: ‘Het is mooi als je verschillende opgaven in één project weet te combineren.’
Het derde initiatief speelt in de regio Utrecht. De gemeenten Nieuwegein, Utrecht, Zeist, Houten en Stichtse Vecht krijgen steun voor het ontwikkelen van een aanpak voor de woningbouwopgave waarin klimaatadaptatie volledig is geïntegreerd. Deze gemeenten gaan klimaatadaptieve maatregelen treffen in verschillende typen wijken, waarbij de Universiteit Utrecht de effecten en de ervaringen gaat onderzoeken. ‘Het gaat hier om wijktypen die in heel Nederland voorkomen’, benadrukt Ten Hove. ‘De verwachting is dan ook dat de ervaringen die in deze pilot worden opgedaan, ook veel andere gemeenten kunnen helpen.’
Financiële prikkels voor klimaatadaptatie
In 2019 en 2020 is er ruimte voor acht pilots op het gebied van financiële prikkels voor klimaatadaptatie. De eerste vier pilots zijn nu geselecteerd. Twee daarvan betreffen de rioolheffing, vertelt Annemarieke Grinwis, senior beleidsmedewerker Deltaprogramma Ruimtelijke Adaptatie. ‘Gemeenten willen bewoners en bedrijven stimuleren om woningen, bedrijfsgebouwen, tuinen en terreinen klimaatbestendig in te richten’, vertelt ze. ‘Dit kunnen ze doen door de rioolheffing te verlagen voor diegenen die werkelijk actie ondernemen.’ Deze pilots zijn ingediend door de gemeenten Son en Breugel en Dordrecht; in het laatste geval gaat het om een bedrijventerrein.
De gemeenten Rotterdam en het Hoogheemraadschap Delfland ontvangen samen een financiële bijdrage voor de pilot rond klimaatadaptatie in stedelijk gebied. ‘Het is een verkenning van de mogelijkheden om institutionele partijen, zoals beleggers en verzekeraars, actief te betrekken bij een klimaatbestendige inrichting bij nieuwbouw en renovatie’, legt Grinwis uit.
’Woningen, bedrijfsgebouwen, tuinen en terreinen klimaatbestendig inrichten’
Tot slot is de gemeente Rucphen geselecteerd. Bewoners van deze gemeente krijgen een subsidie als zij hun tuin vergroenen en hun regenwaterafvoer afkoppelen van het riool. ‘Rucphen wil hiervoor gebruikmaken van de website ‘Share my city’, vertelt Grinwis. ‘Dat is een tool waarmee inwoners inzicht krijgen in de beste methoden om tijdelijk water vast te houden. Deze aanpak combineert subsidie en communicatie; de gemeente Rucphen gaat het effect ervan meten.’
Procesondersteuning regionale versnelling
De eerste drie ambities in het Deltaplan Ruimtelijke Adaptatie zijn: stresstesten uitvoeren, een risicodialoog voeren, en een strategie opstellen gevolgd door een uitvoeringsagenda. Die aanpak moet in 2020 geleid hebben tot concrete regionale afspraken. ‘De financiële bijdrage voor procesondersteuning helpt daarbij’, vertelt Ten Hove.
Het ministerie ontving 66 aanvragen, met een totaalvraag van 7,2 miljoen euro. In totaal zijn 47 aanvragen gehonoreerd. ‘Het gaat om voorstellen waarbij minimaal twee overheden met elkaar samenwerken’, zegt Ten Hove, ‘waar mogelijk ook met andere partners, zoals belangengroepen, maatschappelijke organisaties, kennis- en onderwijsinstellingen, bedrijven en inwoners.’
Naar verwachting 300 gemeenten ondersteund bij maken stresstesten, risicodialogen en uitvoeringsagenda’s
Aanvragen van werkregio’s hebben prioriteit gekregen ten opzichte van de aanvragen van bovenliggende en overkoepelende samenwerkingsverbanden. ‘De regeling is overtekend, dus we moesten keuzes maken’, aldus Ten Hove. ‘Daarbij hebben we de prioriteit gelegd bij het niveau waar het werk moet gebeuren. De procesondersteuning is immers bedoeld om overheden te ondersteunen bij het in beeld brengen van hun opgave en de daarbij horende maatregelen. Ik verwacht dat de bijna 300 gemeenten die we hiermee ondersteunen, de komende periode ook echt een slag kunnen maken met hun stresstesten, risicodialogen en uitvoeringsagenda’s.’
Meer informatie:
Stimuleringsprogramma Ruimtelijke Adaptatie
