Op Prinsjesdag is het Deltaprogramma 2018 aan de Tweede en Eerste Kamer aangeboden. Nieuw hierin is het Deltaplan Ruimtelijke adaptatie. Dit plan zal – net als het Deltaplan Waterveiligheid en het Deltaplan Zoetwater – vanaf dit jaar een vast onderdeel zijn van het jaarlijkse Deltaprogramma.

Ruimtelijke adaptatie

Door klimaatverandering nemen de extremen in het weer toe. Hevige neerslag komt in Nederland vaker voor. Ook moeten we rekening gaan houden met periodes met meer hitte en droogte. Tegelijkertijd neemt de omvang van het bebouwde gebied toe. De kans op wateroverlast en hittestress neemt daardoor toe. Het afgelopen jaar is binnen het Deltaprogramma geconstateerd dat er veel initiatieven zijn gestart om de ruimtelijke inrichting van Nederland op tijd klimaatbestendig en waterrobuust te maken, maar dat versnelling en intensivering van de aanpak nodig is. Rijk, provincies, gemeenten en waterschappen hebben daarom de handen ineengeslagen.

In het Deltaplan Ruimtelijke adaptatie is de basis gelegd voor een gestructureerde, landsdekkende aanpak door overheid, burgers en bedrijven om Nederland klimaatbestendig en waterrobuust in te richten. Het Deltaplan versterkt lopende initiatieven en intensiveert de inzet op onderwerpen waar op dit moment nog minder aan wordt gedaan.
Deltacommissaris Wim Kuijken: ‘Het drieluik van Deltaplannen is nu compleet. We gaan vanaf nu planmatig in alle gemeenten op de zo kenmerkende wijze van samenwerken in het Deltaprogramma aan de slag.’

Waterveiligheid

Het afgelopen jaar zijn grote stappen gezet voor de implementatie van het nieuwe waterveiligheidsbeleid. Op 1 januari zijn de nieuwe normen voor de bescherming tegen overstromingen in werking getreden. Ook is de regeling voor het beoordelen van primaire keringen van kracht en het nieuwe Ontwerpinstrumentarium is beschikbaar gekomen. Beide zijn belangrijke voorwaarden om de waterkeringen uiterlijk in 2050 aan de nieuwe normen te laten voldoen. Ook de Eerste Beoordelingsronde Primaire Waterkeringen op basis van de nieuwe normen is gestart.

De voortgang van de maatregelen uit het Deltaplan Waterveiligheid ligt op schema. Urgente dijkversterkingen waar de veiligheid sterk afwijkt van de nieuwe normen zijn hierin opgenomen en voor de meeste projecten is de verkenning gestart. Op verschillende plaatsen worden innovatieve manieren van dijkversterking verkend zoals in het Waddengebied. In het rivierengebied werken de betrokken overheden gezamenlijk aan een ambitie voor de mix van rivierverruiming en dijkversterking tot 2050.

Zoetwater

Overal in Nederland zijn maatregelen voor de uitvoering van de Deltabeslissing Zoetwater in voorbereiding en in uitvoering. Alle zoetwaterregio’s en Rijkswaterstaat (voor het hoofdwatersysteem) zijn aan de slag met waterbeschikbaarheid. Naar verwachting zijn alle geprogrammeerde maatregelen uit het Deltaplan Zoetwater in 2021 gereed. Als voorbereiding op de tweede fase van het Deltaplan Zoetwater (2022-2028) stellen de betrokken overheden een routekaart op. Deze routekaart maakt de samenhang tussen de afspraken over waterbeschikbaarheid, de actualisatie van de knelpuntenanalyse en de nationale zoetwaterdoelen inzichtelijk.

Doorwerken aan een duurzame en veilige delta.

De zeespiegel stijgt, de bodem daalt en de extremen in het weer nemen toe. Dat stelt Nederland voor grote opgaven op het gebied van waterveiligheid, zoetwaterbeschikbaarheid en een klimaatbestendige inrichting. De maatregelen die daarvoor zijn opgenomen in het Deltaprogramma liggen goed op schema, maar een veilige en duurzame delta is geen vanzelfsprekendheid. Het werken daaraan is nooit af. De titel van het Deltaprogramma dit jaar, ‘Doorwerken aan een duurzame en veilige delta’, weerspiegelt dit. Er zijn slimme maatregelen en slimme verbindingen nodig om, met het beschikbare budget, op tijd klaar te staan voor alle opgaven van het Deltaprogramma.

Adviezen Deltacommissaris over financiële borging

Het Deltafonds vormt het financiële fundament onder het Deltaprogramma. Met de beslissing om vanaf de begroting 2018 het Deltafonds ieder jaar met een jaar te extrapoleren, wordt ervanuit gegaan dat in totaal tot en met 2050 ongeveer 23,5 miljard euro beschikbaar komt voor de waterveiligheids- en zoetwateropgaven van nationaal belang.

Om voldoende voortgang te kunnen blijven boeken met het Deltaprogramma, heeft de Deltacommissaris bij de aanbieding van het DP2018 drie adviezen aan het kabinet gegeven over de financiële borging van het Deltaprogramma. Ten eerste adviseert hij om aansluitend op de investeringsagenda van de koepels van medeoverheden, jaarlijks een substantieel bedrag toe te voegen aan het Deltafonds voor de uitvoering van het Deltaplan Ruimtelijke adaptatie.
Het tweede advies is dat het Rijk en de andere partners in het Deltaprogramma een substantieel bedrag reserveren voor rivierverruimingen. Het derde advies is om voldoende middelen in het Deltafonds te reserveren in de periode 2022 tot en met 2027 voor de tweede tranche zoetwatermaatregelen. Bij de aanbieding van het Deltaprogramma 2018 aan de Tweede Kamer heeft de minister van Infrastructuur en Milieu aangegeven dat vanwege de demissionaire situatie een reactie op deze adviezen wordt overgelaten aan het nieuwe kabinet.

Voortgang op basis van ‘meten, weten, handelen’

Voor de eerste keer is er in het Deltaprogramma volgens de methodiek van ‘meten, weten, handelen’ over de voortgang gerapporteerd. Met deze methodiek is vast te stellen hoe het er met het Deltaprogramma voor staat, rekening houdend met nieuwe maatschappelijke ontwikkelingen en nieuwe inzichten uit de wetenschap. Zo nodig kan de koers worden bijgesteld. De methodiek is het ‘motorblok’ van Adaptief Deltamanagement en kijkt ook of opgaven integraal worden aangepakt en of er sprake is van brede participatie van overheden, bedrijven, maatschappelijke organisaties en burgers.

Als onderdeel van de adaptieve aanpak volgt het Deltaprogramma nauwgezet of externe ontwikkelingen – bijvoorbeeld in het klimaat of sociaaleconomische omstandigheden – van invloed kunnen zijn op het tempo of de richting van de afgesproken voorkeursstrategieën. Daarmee is vast te stellen of het Deltaprogramma op koers ligt of dat er aanleiding is om van richting te veranderen door doelen of maatregelen te heroverwegen. Een Signaalgroep van externe deskundigen analyseert welke informatie relevant is voor het Deltaprogramma.

Op dit moment ligt het Deltaprogramma nog goed op koers. Wel blijkt uit nieuwe wetenschappelijke inzichten van het KNMI dat de voorspelde zeespiegelstijging en toename van neerslag in piekbuien (frequentie en intensiteit) zich mogelijk sneller voltrekken dan tot nu in de deltascenario’s is aangenomen. Volgend jaar brengt het Deltaprogramma 2019 de mogelijke impact van de versnelde zeespiegelstijging concreter in beeld, vooruitlopend op de publicatie van de nieuwe KNMI-scenario’s in 2021. De toename van zware buien wordt ook onderzocht.

Cybersecurity

Nederland is afhankelijk van vele ICT-systemen die vitale processen aansturen, ook op het gebied van waterveiligheid en zoetwatervoorziening. Een cyberaanval op deze systemen kan potentieel ernstige gevolgen hebben, bijvoorbeeld als deze leidt tot uitval van een sluis, gemaal of stormvloedkering. De Deltacommissaris heeft de waterbeheerders geadviseerd door te pakken met de beveiliging van cruciale ICT-systemen in het waterbeheer tegen cybergerelateerde dreigingen. Er gebeurt nu al veel. Cybersecurity is echter een strijd die continu schakelen, bewustzijn en alertheid vraagt

Meer weten?
Zie Deltaprogramma 2018 of kijk op www.deltacommissaris.nl